سركار خانم معصومه ابتكار معاون رئيس جمهوري و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست به اتفاق همراهان با آيت الله العظمي صانعي ديدار و گفتگو کرد. پس از سخنان و گزارش کوتاه رئيس محترم سازمان حفاظت محيط زيست، آيت الله العظمي صانعي فرمودند:

اعوذبالله من الشيطان الرجيم،
بسم الله الرحمن الرحيم
اين روزها بنده در باره وضعيت محيط زيست مطالعاتي داشتم وقتي مي ديدم ما امروز از بين 134 کشور رتبه 114 را داريم، يأس آور بود. امروز وقتي مي بينيم درياچه اروميه خشک مي شود و هزاران هکتار زمين کشاورزي از بين مي رود يا رودخانه زاينده رود اصفهان خشک شده و دشت هاي سر سبز، در حال کوير شدن هستند دچار نگراني مي شويم و اين قطع نظر از پارازيت ها و امواج خطرناکي است که فضاي شهرها را دچار آلودگي کرده است. اما با فرمايشات شما و فعاليت هاي خواهران و برادراني که در اين سازمان مشغول به خدمتند، نگراني به اميد مبدل مي شود و امروز شما آيه اميد خوانديد و اميدواريم که شما و دولت محترم جناب آقاي روحاني- که ان شاالله روحاني به معناي واقعي اش را در رياست جمهور خود نشان بدهد که تا حدي نشان داده است - باعث اميد بيشتر مردم در همه زمينه ها شويد و خدا را قسم مي دهيم به خوبان و پاکان و انسان هاي با فضيلت، و انسانهاي خدوم بشريت، که موفقتان بدارد و ما را هم به دعا کردن و شما را به عمل کردن موفق بدارد چون کاري از دست بنده بر نمي آيد جز اينکه دعا کنم و دعايم ان شالله وقتي در حق ديگران باشد مستجاب بشود.

جنابعالي با توجه به تخصص خود مطالبي را فرموديد و به نکات خوبي اشاره کرديد من هم چند نکته را بايد عرض کنم .

اولين نکته؛ درباره محيط باناني است که در حال انجام وظيفه محوله خويش با تعدي کنندگان به محيط زيست درگير شده و به موجب آن قتلي صورت گرفته و محکوم به قصاص شده اند. اين موضوع مدتي است فکر مرا مشغول کرده است. همان موقعي که بنده در سمت دادستاني کل کشور بودم بدنبال لايحه اي درباره ماموراني که در راه انجام وظيفه بوده و به طرف مجرمان شليک مي کنند؛ تهيه و به مجلس ارايه نمايم؛ نمي دانم پس از آن آيا دنبال شد يا خير. به نظر من در اين باره خلاء قانوني وجود دارد. بحثي را من مطرح مي کنم که البته بايد در مجامع علمي و حقوقي پخته تر گردد و آن اينکه: قاعده اي در فقه مطرح است به عنوان: «قد اعذر من حذر». اين قاعده فقهي که براساس آن فتوا هم داده شده برگرفته از روايتي است که از سيره حضرت امير(ع) حکايت دارد( کافي ج7 ص 292). اين قاعده مي گويد کسي که به عملي که خلاف قانون است هشدار داد و تعدي کننده را بر حذر داشت، معذور است. اين قاعده درباره محيط باناني که در بازداشت وزير حکم هستند مي تواند اجرا شود چرا که به تعدي کنندگان محيط زييست هشدار داده شده که عمل آنها خلاف قانون است و فلان مجازات را در پي دارد علاوه بر اين که در برخي موارد تعدي کنندگان و شکارچيان خودشان هم مسلح اند، حالا اگر مأمور محيط بان طي مراحل مقدماتي با آنها درگير شد و قتلي اتفاق افتاد قضات مي توانند با توجه به اين قاعده آنان را از قصاص تبرئه نمايند و شايد بتوان گفت اصلاً ديه هم بدهکار نيستند چرا که تعدي کنندگان و ضاربان محيط زيست با علم و آگاهي خود باعث اين عمل شده اند. البته مي توان گفت ديه مضروبين توسط سازمان مربوطه پرداخت گردد. اين قاعده طبق لايحه اي با رعايت همه جوانب و مشورت با حقوقدانان، با هدف پيشگيري از وقوع جرم؛ بايستي از طرف دولت به مجلس ارائه گردد. و پس از قانوني شدن مجازات و رعايت مراحل بعدي اگر محيط باني مثلاً مرتکب جرح يا قتل شد متناسب با قوانين با او برخورد شود. حداقل اين است که چون پاي خون در ميان است قضات محترم با توجه با اين قاعده در حکم خود جانب احتياط را رعايت نمايند. عرض کردم در بدو امر از نظرات کارشناسي متخصصين اعم از حقوقدانان و فقهاء و فضلايي که در حوزه علميه مي توانند در اين باره منشاء رأي و نظر باشند استفاده شود تا اين مطلب پخته تر گردد.

نکته دوم اينکه؛ درباره حفظ محيط زيست مي بايست از نظر فرهنگي مردم را آگاهي بخشيد. از طريق نشريه ها، نشر کتاب و سخن راني؛ به ويژه در مساجد. روحانيون بايستي روي اين موضوع با توجه به اندوخته هاي ديني مردم را با احکام حفظ محيط زيست آشنا کنند.

درباره مصرف آب لازم است به مردم گفته شود که نبايد حتي در وضو و غسل کردن اسراف نمايند و به حداقل قناعت نمايند. گاهي افراد دچار وسواس شده و براي برطرف کردن نجاست آب زيادي را هدر مي دهند با اين که در برخي فتاوا آمده – ما هم نظرمان همين است – که اگر جسمي صيقلي نجس شده شما اگر عين نجاست را از روي آن برطرف کرديد نياز به آب کشيدن ندارد. روحانيون بايد براي مردم بگويند: آب، هوا و محيط زيست به طور کلي، از ثروت هاي عمومي است و تعدي به آن و مصرف بي رويه و تخريب آنها دست اندازي به اموال عمومي و خيانت به کل جامعه و مردم است. علاوه بر اين ما در قبال نسل هاي آينده هم مسئوليت داريم و آنها ما را مورد مؤاخذه قرار خواهند داد. شما اشاره کرديد که بنزين هاي غير استاندارد يکي از عوامل آلودگي هوا بوده است. اگر مشاهده مي کنيد سرطان رشد کرده، امراض ريوي رو به رشد است و سردردهاي مردم بيشتر شده؛ اگر کوتاهي کرده ايم حق الناس را رعايت نکرده و در قبال تضييع حق مردم بايد پاسخگو باشيم. از ديگر عواملي که موجب شيوع برخي امراض شده گفته مي شود پارازيت ها و امواج است که بر روي شبکه هاي ماهواره اي فرستاده مي شود. آقايان اين گونه توجيه مي کنند که ماهواره ها مردم را گمراه مي کنند! ظاهراً طرفداران اين نظريه مي خواهند مردم را به زور به بهشت روانه کنند! شما با اين گونه کارهاي سلبي چه نتيجه اي گرفته ايد و چقدر مردم را بهشتي کرده ايد. مردم خودشان، با اختيار و با آگاهي بايد مسير بهشت را پيدا کرده و طي نمايند. شما ملاحظه کنيد در گذشته فشار براي حجاب نبود ولي مردم متدين خودشان حجاب را به خوبي رعايت مي کردند بر اين اساس ما هم همان گونه که شهيد مطهري مي گويد قائل به فشار براي رعايت حجاب نيستيم.

مردم ما را زير ذره بين مي گذارند اگر ما مي گوييم محيط زيست مهم است بايد خودمان هم به آن دست اندازي نکنيم، مردم وقتي ديدند برخي افراد مسئول که فقط حرف مي زنند به جنگل ها هجوم آورده و به اموال عمومي خيانت مي کنند؛ مردم هم آن ها را الگو قرار مي دهند. بنابراين علاوه بر فرهنگ سازي، در عمل هم بايد دست افراد ذي نفوذ از منابع طبيعي و محيط زيست کوتاه شود تا مردم شاهد خيانت آنان به ثروت ها و اموال عمومي نباشند.

بنابراين وظيفه همه ما اين است که دردهاي جامعه را بيان کنيم، مردم وقتي آگاهي پيدا کردند و پي بردند که تخريب، اسراف در استفاده، و آلوده سازي محيط زيست چقدر ضرر دارد و پي به حرمت آن بردند؛ چون متدين اند و متشرع هستند رعايت خواهند کرد. اميدوارم با تلاش و کوشش هاي انجام شده در زمينه حفاظت محيط زيست، رتبه کشور ما در ميان کشورهاي جهان که در سال2006- 53 بوده و در در سال 2012 به رتبه 114 سقوط کرده ايم بهتر شود. ان شاء الله

در ابتداي اين ديدار، ابتدا خانم ابتکاراظهار داشت:

در سال هاي گذشته متاسفانه محيط زيست کشورمان مورد بي توجهي و بي مهري قرار گرفته و عرصه محيط زيست با چالش ها و عقب ماندگي ها و خسارتهاي بسياري مواجه شده است از جمله خيلي از جنگل هاي کشور رو به نابودي بوده و دشت ها در حال تبديل به بيابان شدن است. براي جبران عقب ماندگي ها قطعاً نيازمند برنامه ريزي هستيم و دولت در اين باره خيلي جدي وارد عرصه شده است.

ما فکر مي کنيم که نقش مراجع و علماي بزرگوار در مسائل فرهنگي و تبيين نقش مردم به لحاظ اثري که در رفتار مردم دارند، حائز اهميت است. در مسائلي مثل آب، نسل قبل از ما و سنتي ها قدر آب را بيشتر مي دانستند اما الان در رفتار ما قدرشناسي از اين نعمت خداوندي ديده نمي شود، چه در رفتار کشاورزهاي ما که بخش عمده آب در اختيار آنها بوده است، چه رفتار شهرنشين ها، چه رفتار بخش صنعت؛ که ما هيچ جا درست از آب استفاده نمي کنيم. 

در کلان شهري مثل تهران دو برابر الگوي جهاني آب مصرف مي کنيم، با اينکه امروزه کشورهايي که منابع سرشار آب دارند خيلي دقيق از آب استفاده مي کنند؛ در اين کشورها به مردم و کشاورزان آموزش مي دهند که بهترين نوع محصولات را انتخاب کنند با کمترين مصرف آب، با بهترين شيوه آبياري که آب از دست نرود به گونه اي که آب و خاک آلوده نشده و محصول هم عاري از هر نوع آلودگي بدست آيد. ما اگر بخواهيم از نظر اقتصادي دوام بياوريم بايد توليدات کشاورزي داشته باشيم و اين مهم در پرتو سياست هاي حفظ محيط زيست ميسر خواهد بود.

خدا را شکرگزاريم و فکر مي کنيم يک بيداري در اين موضوع اتفاق افتاده. آقاي رئيس جمهور بسيار در اين عرصه جدي هستند و مسائل را با جديت دارد دنبال مي کنند و دولت در اين موضوع به طور جدي وارد شده و در برنامه ريزي ها، سياست گزاري ها و اعتبارات استانها هم، خيلي جدي عمل مي کنند. اميدواريم با اجراي استاندارد يورو 4 براي خودروها که از اول مهرماه پس از 9 سال تاخير انجام شده است شاهد ارتقاء کيفيت هوا و کاهش آلودگي ها در کشورمان باشيم.

ما خيلي خوشحاليم که مي توانيم از وجود مراجع معزز و علماي بزرگواري مثل جنابعالي بهره مند شويم از اين باب که هم در مباحث نظري و هم در آنجايي که واقعاً بحث فرهنگ سازي و تغيير نگاه ها است به ما کمک کنيد که چرا دچار چنين سستي اعتقادي شديم؟ چون واقعاً به نظرم اشکال کار برمي گردد به يک نوع سستي که ما داشته ايم که به اين روزگار مبتلا شديم و نتوانستيم از اين گنجينه هاي معرفت ديني درست استفاده کنيم و فرصت ها را از دست داديم و سرمايه ها و نعمت هاي خداوندي را شکر نکرديم، بلکه ضايع کرديم! ما در موضوع مباجث نظري کار هاي ويژه اي کرديم و در بحث حقوق محيط زيست نشست هايي را ترتيب داده ايم و در بحث هاي اسلام و محيط زيست کارهاي خيلي خوبي در اين دوره شده است. نشستي بين المللي را در رابطه با اخلاق محيط زيست برگزار کرديم و با اشراف آقاي دکتر محقق داماد يک کتابي را در ارتباط با الهيات محيط زيست تدوين و معرفي شد. در اين نشست به ابعاد مختلف موضوع حقوق محيط زيست پرداخته شد از جمله: تکليف اخلاقي ما براي حفظ طبيعت و گونه هاي جانوري و جلوگيري از انقراض آنها؛ مسوليت هاي تخريب کنندگان و آلوده کنندگان از نظر اخلاقي؛ و به تبعيت آن پيگرد هاي حقوقي و قانوني؛ و ... خيلي خوشحاليم که واقعا بتوانيم از نظرات، انديشه ها و گفتگوهاي ارزشمند جنابعالي استفاده کنيم.