سیدمحمدعلی ایازی

يک استاد حوزه و دانشگاه، رسالت اديان را بالا بردن سطح آگاهي مردم و رسيدن هر فرد به شناخت از خود عنوان کرد و يکي از ويژگي هاي دعاي عرفه را بازشناسي انسان دانست و گفت: وجود دو خصيصه ـ عجب ـ و  ـ کبر ـ در انسان مانع رسيدن او به شناخت از خود و برقراري ارتباط با پروردگار مي‌شود و اگر انسان اين دو صفت را از خود دور کند در حقيقت به تکامل، رشد و انسانيت خواهد رسيد.

حجت الاسلام و المسلمين سيدمحمدعلي ايازي در گفت‌وگو با خبرنگار شفقنا (پايگاه بين‌المللي همکاري‌هاي خبري شيعه)، اصل و اساس دعاي عرفه را خودشناسي و معرفت دانست و گفت: نام عرفه از روز و مکان خاصي به نام ـ صحراي عرفات ـ گرفته شده است. اصل و اساس دعاي عرفه خودشناسي و معرفت است که در دين جاي بسيار مهمي دارد تا حدي که در قرآن آمده است ـ وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ـ و ـ ليعبدون ـ را به ـ ليعرفون ـ تفسير کردند. شناخت، معرفت و آگاهي انسان از خود بسيار مهم است، خصوصاً اينکه پي ببرد چه استعدادها و قابليت هايي دارد و چه آسيب هايي مي تواند به او زيان برساند. اگر انسان بداند از چه موقعيت هايي ضربه مي خورد، مي‌تواند از آسيب‌هاي احتمالي جلوگيري کند.

رسالت اديان بالا بردن سطح آگاهي مردم و رسيدن هر فرد به شناخت از خود بوده است

او به سوره ناس اشاره کرد و افزود: در اين آيه به کسي که وسوسه مي‌کند، اشاره شده است که اين وسوسه خناس و پنهان است. فردي که دشمن خود را بشناسد در برابر آسيب‌هاي احتمالي از جانب او از خود مواظبت مي کند. چون احتمال مي‌دهد دشمن پنهان شده باشد و در يک لحظه آسيب خود را به انسان وارد کند لذا شناخت و معرفت خود، در زندگي بسيار مهم و جدي است. گاهي برخي افراد اطراف خود را به دليل اشتباهاتشان سرزنش مي‌کنيم، اين افراد دائم در حال اشتباه کردن نيستند، بلکه به شناخت از خود نرسيدند. رسالت اديان نيز بالا بردن سطح آگاهي مردم و رسيدن هر فرد به شناخت از خود بوده است.

ايازي ادامه داد: براي روز يا هفته‌اي نامي را اختصاص مي‌دهيم اين نامگذاري براي اين است که همه ذهن ها متمرکز شود و رسانه‌ها، مطبوعات و مسوولان به آن روز توجه بسياري داشته باشند و براي آن ارزش قائل شوند.

مکاني که براي شناخت انسان تعيين شده است صحراي عرفات و روزي که براي اين اصل مهم در نظر گرفته شده، روز عرفه است اين به اين معنا نيست که در طول سال معرفت و شناخت اهميتي نداشته باشد، بلکه اين روز تعيين شده تا همه ذهن‌ها به آن جهت متوجه شود.

جهان اسلام در شناخت خود هنوز به معرفت مطلوب نرسيده است

اين استاد دانشگاه در مورد اينکه جهان اسلام توانسته به شناخت مطلوبي برسد، گفت: در بسياري از حوزه ها بحث توسعه، مانند توسعه اقتصادي و توسعه فرهنگي را مطرح مي کنيم. يکي از مسائل ديگر توسعه ايمان، معرفت و شناخت است. جهان اسلام در شناخت خود فراز و نشيب‌هايي داشته و حرکت تکاملي انجام شده است ولي به شناخت و معرفت مطلوب نرسيده است.

او به راهکاري‌هايي که با استفاده از آن‌ها بتوان به شناخت مطلوب رسيد، اشاره و بيان کرد: براي رسيدن جهان اسلام به شناختي مطلوب، راه‌هاي مختلفي وجود دارد، از جمله اينکه انسان يک روز را در طول سال براي شناخت خود تعيين کند و ذهن خود را در اين جهت متمرکز نمايد که براي اين منظور راه هاي مختلفي در فرهنگ اسلامي است. به عنوان مثال اهتمام به مسئله علم و دانش، استفاده از تجربيات ديگران، خواندن دعا يا عباداتي که انسان را به خود برگرداند که روزه و نماز در اين جهت هستند.

از ويژگي هاي مهم دعاي عرفه، بازشناسي انسان است

اين استاد حوزه در مورد ويژگي‌هاي دعاي عرفه تصريح کرد: يکي از ويژگي هاي مهم دعاي عرفه بازشناسي انسان است. رسيدن به شناخت و معرفت از خود، سبب پي بردن به استعدادها و قابليت هاي يک انسان مي‌شود. جمله ـ من عرفه نفسه فقد عرفه ربه ـ از اميرالمومنين نيز به اين موضوع اشاره دارد، رابطه‌اي بين خداشناسي و خودشناسي وجود دارد و از اين رو لازم است که انسان قابليت ها، آسيب‌ها و آفت‌هايي که ممکن است براي او به وجود آيد را بشناسد. انسان در مقايسه با ستاره، ماه و کهکشان‌ها موجود کوچکي است اما با شناخت قدرت و توانايي‌هاي خود مي‌تواند همه امور را به دست گيرد.

دعاي عرفه خواهان برقراري ارتباط انسان با کمال مطلق است

ايازي ادامه داد: در دعاي عرفه انسان رابطه خود را با خداوند بي نهايت و کمال مطلق مي‌شناسد. خداوند از تمام جهات علم، احسان و نيکي، عدالت و... مطلق است و دعاي عرفه خواهان برقراري ارتباط انسان با آن کمال مطلق است.

او به دلايل نرسيدن انسان به معرفت و برقرار نشدن ارتباط انسان با خدا اشاره کرد و افزود:‌ ـ عجب ـ و ـ کبر ـ دو خصيصه‌ انسان است که اين دو بسيار مضر هستند و مانع تکامل او مي‌شوند، ـ حسادت ـ نيز در درون اين دو صفت قرار دارد، از اين رو تمام زشتي هايي که در عالم اتفاق مي افتد، از اين دو صفت به وجود مي آيد.

غرور و خودپسندي باعث مي‌شود انسان تحمل انتقاد ديگران را نداشته باشد

ايازي در مورد پيامدهاي ـ عجب ـ گفت: غرور و خودپسندي سبب مي‌شود که انسان تحمل انتقاد ديگران را نداشته باشد، از طرفي به دليل دارا بودن اين صفات قدرت اصلاح خود را ندارد، لذا به فکر اصلاح جامعه نيست. به عنوان مثال، نظام‌هاي استبدادي به اين صورت هستند که گمان مي‌کنند رفتار آنان بهترين است و اگر کسي منتقد باشد، ضد آنها است، در صورتي که اگر به اين موضوع بدون غرور و خودپسندي بنگريم به اين نتيجه مي‌رسيم که فرد منتقد اشکال و ضعفي را در حکومت مي‌بيند و به مسوول متذکر مي‌شود.

اگر فرد گمان کرد که خود مرکزيت است و ديگران بايد با او هماهنگ شوند بسياري از اختلاف نظرها حاصل ميشود

او تصريح کرد: يکي از فاکتورهاي موفقيت انسان، هنر زندگي کردن است و اينکه چگونه با ديگران تعامل داشته باشد، اما صفت عجب در انسان سبب بروز بسياري از مشکلات و بحث‌ها و ناسازگاري‌ها مي‌شود که اگر فرد بداند که خود و ديگران هر يک واقعيتي جدا هستند با آنها تعامل مي‌کند، اما اگر گمان کرد که خود مرکزيت است و ديگران بايد با او هماهنگ شوند بسياري از کينه‌ها و اختلاف نظرها حاصل خواهد شد. از اين رو اعتقاد به حضور پروردگار سبب حرکت همه افراد به سوي خوبي مطلق مي‌شود و تمام مشکلات از بين خواهد رفت.

يکي از مفاهيم دعاي عرفه مبارزه با تکبر است

او به پيامدهاي که تکبر براي انسان دارد، اشاره کرد و افزود: در قرآن کريم به داستان شيطان اشاره شده است. خدا به او دستور سجده در برابر انسان را داد و به دليل تکبري که شيطان داشت از دستور خدا نافرماني کرد، هنگامي که پروردگار صفات و ويژگي‌هاي انسان را براي ملائکه برشمرد و دستور سجده ملائکه را در برابر انسان داد، در ابتدا آنان اعتراضات کمي داشتند ولي در آخر به دليل نداشتن تکبر و باور برتري انسان نسبت به فرشتگان از دستور خدا نافرماني نکردند، از اين رو يکي از مفاهيم دعاي عرفه نيز مبارزه با تکبر است.

او اظهار کرد:‌ انسان براي رسيدن به تکامل نبايد روحيه تکبر داشته باشد. اميرالمومنين مي فرمايند: ـ کسي که يک کلمه اي را به من بياموزد من را برده خودش کرده است. ـ ايجاد اين حالت در انسان سبب يادگيري مطالب بسياري از افراد مختلف شده و زمينه رشد او فراهم مي‌شود. بنابراين محکوم کردن تکبر در دعاي عرفه در حقيقت مبارزه با موانع تکامل، رشد و رسيدن به انسانيت است. از اين رو هدف امام حسين (ع) از خواندن اين دعا حرکت به سمت انسان کامل بود.

در فرهنگ ديني ما بسيار با تملق و چاپلوسي مبارزه شده ولي برخي خود را مطلق مي‌دانند.

ايازي به نتايجي که دور کردن عجب و کبر براي انسان دارد، اشاره و اظهار کرد: اگر انسان نقاط ضعف خود را بشناسد، فروتن مي‌شود. در فرهنگ ديني ما بسيار با تملق و چاپلوسي مبارزه شده است ولي متأسفانه برخي خود را مطلق مي‌دانند، تصميم‌هاي اشتباهي مي‌گيرند و سبب رساندن آسيب به آبرو و مال مردم مي‌شوند، اما اگر به اشکالات خود پي ببرند، مي‌توانند بسياري از آسيب‌ها را بشناسد و با اعتراف به اشتباه خود، در جهت جبران آن برآيند.

او در پايان گفت: وجود عرفه براي اين است که ما از آن درس بگيريم، در خود تا مل کنيم، دعا و عبادتمان با آگاهي و توجه باشد و از خدا بخواهيم که اين بينايي و شناخت را براي ما فراهم کند.