تحلیلی از گفتار امام خمینی (سلا‌م الله علیه) پیرامون جایگاه مردم در نظام اسلا‌می‌

تحلیل زیر بخش كوچكی از كتاب “دنیای متفاوت یك فقیه” است كه توسط نویسنده در اختیار ما قرار داده شده است.

دنیای متفاوت یك فقیه از جمله آثار بلندی است كه به بررسی و تحلیل گفته ها و نوشته های مرجع نواندیش شیعه حضرت آیت الله العظمی صانعی (مدظله العالی) پرداخته و در دو جلد تدوین و تنظیم شده است كه امیدواریم به زودی منتشر گردد.

در كنار توجه به اقوال فقهی فقها، البته باید به نگرش سیاسی امام خمینی در گفتارها و خطابه های ایشان التفات دیگری داشت. آنچه امام خمینی و انقلاب ایران را در سطح جهان به ملت ها و دولت ها معرفی كرد، قرائت ایشان از ولایت فقیه در نجف نبود و آنچه كه شخصیت امام و محبوبیت ایشان را در میان مردم برانگیخت تا انقلابی به رهبری این فقیه شیعه در ایران به پا شود، اقوال فقهی كتاب البیع نیست، بلكه منش و روش امام در قبال مردم، آزادی اساسی ایشان، حقوق انسان، بحث عدالت، احیای احكام اسلام و برپایی حكومتی مردمی بود كه به تأكید ایشان می بایست از میان مردم و به انتخاب خود آنان بر آمده و جمهوری اسلامی نام گیرد ؛جمهوری مانند تمام جمهوری های دنیا. ولایت فقیه نیز در این حكومت به آرای اكثریت بستگی داشت و حق انتقاد و اعتراض به تمام اركان دولت دینی باید مراعات می شد.

درك و دریافت این نوع مشی و روش امام خمینی، جز با نگاهی به خطابه ها و مصاحبه های ایشان كه به قولی اندیشه سیاسی امام را شكل می دهد ممكن نیست. در این جا می كوشم بانگاهی دیگر به سخنان امام، روی دیگر سكه حكومت دینی را در نظر ایشان نشان دهم. این وجه از اندیشه امام، با توجه به حق حاكمیت مردم، حفظ آزادی های سیاسی، پذیرش انتقادات و اعتراضات و تأكید فراوان بر مشروعیت بخشی آرای مردمی به حكومت دینی تعریف می شود و اساساً حكومت اسلامی را جز بر اساس خواست مردم و پذیرش آنان موجد و مشروع نمی داند. از این اندیشه امام می توان این مهم را استخراج كرد كه: نمی توان حكومت دینی را جز به رضایت و قبول مردم بر پا ساخت. گوشه هایی از اندیشه سیاسی امام خمینی با رویكرد حكومت دموكراتیك و احترام به آرای مردم در شكل گیری حكومت اسلامی، درپی می آید.

ایشان تشكیل حكومت را مبتنی بر آرای اكثریت و ولایت فقیه را بدان وابسته می دانست :

"حضرت آیت اللّه العظمی امام خمینی رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی .

پس از اهدای سلام و تحیت، در چه صورت فقیه جامع الشرایط بر جامعه اسلامی ولایت دارد؟

ادام اللّه ظلكم علی رئوس المسلمین .

نمایندگان حضرتعالی در دبیرخانه ائمه جمعه سراسر كشور: عباس خاتم یزدی - توسلی - عبائی - كشمیری - قاضی عسگر

بسمه تعالی‌

ولایت در جمیع صور دارد لكن تولی امور مسلمین و تشكیل حكومت بستگی دارد به آرای اكثریت مسلمین كه در قانون اساسی هم در آن یاد شده است و در صدر اسلام تعبیر می شده به بیعت با ولی مسلمین."(1)

روح اللّه الموسوی الخمینی‌

امام سال ها پیش از تشكیل حكومت دینی نیز بر این عقیده بود كه آراء ملت باید در هر حكومتی محترم شمرده شود. ایشان در سال 42 پس از آزادی از زندان سخنرانی كرده و گفته بود: "آقا دولت مال مردم است، بودجه مملكت از جیب مردم است، شما نوكر مردم هستید، دولتها خدمتگزار مردمند، لفظاً نگویید من خدمتگزار و عملاً تو سر مردم بزنید و این اربابهای بیچاره تان را پایمال كنید."(2)

امام خمینی در گفتگو با بائزه سرای ایتالیایی احترام به آرای عمومی و آزادی احزاب را از الزامات جمهوری اسلامی می دانست. این مصاحبه درست 3 ماه پیش از پیروزی انقلاب انجام شده است.

در جمهوری اسلامی، زمامداران مردم نمی توانند با سوء استفاده از مقام، ثروت اندوزی كنند و یا در زندگی روزانه امتیازی برای خود قائل شوند، باید ضوابط اسلامی را در جامعه و در همه سطوح به دقت رعایت كنند و حتی پاسدار آن باشند، دقیقاً باید به آرای عمومی در همه جا احترام بگذارند، هیچ گونه تسلط و یا دخالت اجانب را در سرنوشت مردم نباید بپذیرند. مطبوعات در نشر همه حقایق و واقعیات آزادند. هرگونه اجتماعات و احزاب از طرف مردم در صورتی كه مصالح مردم را به خطر نیندازند آزادند و اسلام در تمامی این شؤون حد و مرز آن را تعیین كرده است."(3)

در گفتگوی دیگری، خبرنگار المستقبل نوع حكومت اسلامی را از امام می پرسد و ایشان جمهوری اسلامی را متكی به آراء عمومی معرفی می كند.

شما تصریح فرموده اید كه راغب ایجاد حكومت اسلامی هستید، همانند حكومتی كه در ایام علی(رضی الله عنه) وجود داشت، آیا معنی آن این است كه به هنگام سقوط خاندان پهلوی، حكومت خلافت اسلامی را برپا خواهید داشت ؟

جواب: حكومت جمهوری اسلامی مورد نظر ما از رویه پیامبر اكرم(صلی الله علیه وآله) وامام علی(علیه السلام) الهام خواهد گرفت و متكی به آرای عمومی ملت می باشد و نیز شكل حكومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید.(4)

ایشان در مصاحبه با تلویزیونC.B.S آمریكا در همان زمان، دولت را تابعی از آراء مردم داشت.

سؤال: دولت پیشنهادی شما چگونه خواهد بود و چه كسی آن را اداره خواهد كرد؟

جواب: راجع به چگونگی دولت و رژیم، پیشنهاد ما جمهوری اسلامی است و چون ملت، ملت مسلم است و ما را هم خدمتگزار خود می داند، از این جهت حدس می زنم به پیشنهاد ما رای دهد. ما از طریق رفراندوم با ملت یك جمهوری اسلامی تشكیل می دهیم. و اما شخص، این تابع آرای مردم است و الآن شخص معینی در نظر نیست .(5)

گفتگوی دیگر امام خمینی با اشبیگل نیز حاكی از آن است كه تعیین نظام سیاسی با آراء خود مردم خواهد بود.

این گفتگو یك روز پس از گفتگو با شبكه تلویزیونیC.B.S در تاریخ 16/8/57 انجام شده است.

تعیین نظام سیاسی با آرای خود مردم خواهد بود. ما طرح جمهوری اسلامی را به آرای عمومی می گذاریم، اینك كشور بر سر دوراهی مرگ و حیات، آزادی و اسارت، استقلال و استعمار، عدالت اقتصادی و استثمار قرار گرفته است. این حكومت حیات ملی را باید نجات دهد، به مردم كشور آزادی و به كشور استقلال را بازگرداند و به جای نظام استثماری، عدالت اقتصادی را برقرار سازد .

سؤال: چه كسی باید در ایران كه یك كشور در حال توسعه با كوشش به سوی كشوری صنعتی شدن است، خواست ملت را به قدرت سیاسی مبدل كند؟ در چنین اجتماعی با اكثریت شیعی، تكلیف اقلیتها چه می شود؟

جواب: خواست ملت را نمایندگان منتخب او به تصمیم و تدبیر سیاسی و رهبر سیاسی دور از فساد و خدمتگزار مردم تعیین می كنند. اقلیتهای مذهبی به بهترین وجه از تمام حقوق خود برخوردار خواهند بود.(6)

امام خمینی همان زمان در گفتگو با لوموند نیز جمهوری اسلامی را جمهوری مانند تمام جمهوری ها دانست. مشی امام خمینی در سال های منجر به پیروزی انقلاب حكومت را با تكیه بر آراء عمومی به جهان می شناساند .

سؤال: حضرتعالی می فرمایید كه بایستی در ایران جمهوری اسلامی استقرار پیدا كند و این برای ما فرانسوی ها چندان مفهوم نیست زیرا كه جمهوری می تواند بدون پایه مذهبی باشد، نظر شما چیست؟ آیا جمهوری شما بر پایه سوسیالیسم است؟ مشروطیت است؟ بر انتخاباتی استوار می باشد؟ دموكراتیك است؟ چگونه است؟

جواب: اما جمهوری به همان معنایی است كه همه جا جمهوری است لكن این جمهوری بر یك قانون اساسی ای متكی است كه قانون اسلام می باشد. اینكه ما جمهوری اسلامی می گوییم برای این است كه هم شرایط منتخب و هم احكامی كه در ایران جاری می شود، اینها بر اسلام متكی است لكن انتخابات با ملت است و طرز جمهوری هم همان جمهوری است كه همه جا هست.(7)

امام در گفتگویی در تاریخ 9/9/57 نیز جمهوری اسلامی را متكی بر آراء مردم و قانون اسلام دانست .

سؤال: حكومت آینده ای كه بتواند مورد تأیید و قبول حضرتعالی باشد چه تركیبی باید داشته باشد؟

جواب: حكومت جمهوری متكی به آرای عمومی و اسلامی، متكی به قانون اسلام، این را جمهوری اسلامی می گوییم و این مورد نظرماست.(8)

تأكید بر دموكراسی و اسلام در نظام سیاسی جدید همواره مد نظر امام بوده است. گفتگوی ایشان باB.B.C نیز حاوی نكاتی درباره جمهوریت و اسلامیت نظام سیاسی است .

سؤال: در صورتی كه حضرت آیت اللّه در سرنگونی شاه موفق شوند، چه نوع حكومتی را جانشین خواهند كرد؟ آیا یك حكومت نظامی خواهد بود ؟

جواب: یك حكومت جمهوری اسلامی، اما جمهوری است برای اینكه به آرای اكثریت مردم متكی است و اما اسلام، برای اینكه قانون اساسی اش عبارت است از قانون اسلام.(9)

شرح این گفتگوها كه به ماه های نزدیك به پیروزی انقلاب مربوط است نشان می دهد امام خمینی تصویری از نوع حكومت جمهوری اسلامی را در نظر داشته است. در سالی های پس از پیروزی انقلاب و تشكیل دولت، قرائت دموكراتیك امام از جمهوری اسلامی همچنان به قوت خود باقی ماند و ایشان حتی روحانیون را از دخالت در حكومت و مناصب سیاسی باز می داشت اما با گذر از سالیان نخستین انقلاب، ترور شخصیت ها، اتفاقات صدر انقلاب و سر انجام جنگ عراق علیه ایران، به مرور مفهوم مصلحت نظام سیاسی خود را برپیكره اندیشه سیاسی امام تحمیل كرد كه از آن گریزی نیز نبود. با این حال فرض نخستین ایشان بر رعایت حقوق سیاسی مردم و مخالفان برقرار ماند ملاحظه این روایات بر اساس ترتیب تاریخی به ما كمك می كند تا بتوانیم به تصویر روشنی از اندیشه سیاسی امام دست یابیم.

گفتگو با مجله تایم آمریكا، 30 / 9 / 57

سؤال: حضرت آیت اللّه! فرموده اید كه علاقه ای به قدرت سیاسی یا شركت در یك حكومت جدید را در ایران ندارید. بنابراین در صورت رفتن شاه فكر می فرمایید چه نوع حكومت سیاسی در ایران استقرار خواهد یافت؟ آیا دولتی پارلمانی كه دارای نخست وزیر باشد یا به چه صورت دیگری؟ ممكن است توضیحات بیشتری بفرمایید؟

جواب: این حكومت، جمهوری اسلامی متكی به آرای عمومی است. در حكومت جمهوری مجلس تشكیل خواهد شد، بعد مجلس جزئیات نوع جمهوری و مسائل مربوط به آن را تعیین خواهد نمود.(10)

10/10/57

ما می گوییم كسی كه می خواهد یك مملكتی را اداره بكند، كسی كه ما می خواهیم مقدراتمان را دستش بدهیم باید آدمی باشد كه مردم انتخاب كنند و با انتخاب مردم پیش بیاید. قهراً وقتی با انتخاب مردم پیش آمد صالح است. دنبال او همین طوری كه الآن ملاحظه می كنید كه یك بز كچل یك ملت را كچل كرده، همین طور یك آدم صالح، یك انسان، یك مملكت را به سلامت می كشد...

قهراً مردم وقتی آزاد هستند، یك نفر صالح را انتخاب می كنند و آرای عمومی نمی شود خطا بكند، یك وقت یكی می خواهد یك كاری بكند اشتباه می كند، یك وقت یك مملكت سی میلیونی نمی شود اشتباه بكند. كسی بگوید خوب لعلّ یك آدم غلطی را گذاشتند، قدم اول را كه برداشت همین ملت عزلش می كنند، تمام شد. ما می گوییم كه باید رئیس یك مملكتی را خود ما، خود جمعیت، خود ملت تعیین كند. قهراً وقتی كه یك ملتی می خواهد یك كسی را برای سرنوشت مملكت خودش تعیین كند، این یك آدم صحیح را تعیین می كند نه یك آدم فاسدی را و قهراً اشتباه در سی میلیون جمعیت نخواهد شد... ما می خواهیم یك همچو مملكتی پیش بیاید كه به دست خود مردم مقدرات باشد، نتواند یك رئیس جمهوری، اگر هم یك وقتی فرض كنید او صالح بود و قرار دادند، بعد وقتی كه رسید به، چه بشود، نتواند، برای اینكه همین رئیس جمهور دست مردم است اختیارش، هر روزی مردم گفتند نه، نه می شود مثل حالا نیست كه سرنیزه باشد.(11)

مصاحبه با تلویزیون آمریكا، 22 /10 / 57

سؤال: لطفاً نظرتان را در مورد دولت اسلامی مشخص تر بیان كنید ؟

جواب: دولت اسلامی كه ما می خواهیم یك جمهوری است كه به آرای ملت درست می شود و احكام اسلام هم در او اجرا می شود. قانون اساسی همان قانون اسلام است و قانون اسلام مسبب آزادیها و دموكراسی حقیقی است و استقلال كشور را نیز تضمین می كند.(12)

مصاحبه با روزنامه "تمپو" اندونزی، 23 / 10/ 57

آنچه مهم است ضوابطی است كه در این حكومت باید حاكم باشد كه مهمترین آنها عبارت است از اینكه اولاً متكی به آرای ملت باشد به گونه ای كه تمامی آحاد ملت در انتخاب فرد و یا افرادی كه باید مسؤولیت و زمام را در دست بگیرند، شركت داشته باشند و دیگر اینكه در مورد این افراد نیز خط مشی سیاسی و اقتصادی و سایر شؤون اجتماعی و كلیه قواعد و موازین اسلامی مراعات شود. در این حكومت به طور قطع باید زمامداران امور دائماً با نمایندگان ملت در تصمیم گیریها مشورت كنند و اگر نمایندگان موافقت نكنند، نمی توانند به تنهایی تصمیم گیرنده باشند. افرادی كه به عنوان نمایندگان یا مسؤولین دولت در جمهوری اسلامی انتخاب می شوند شرایطی دارند كه با رعایت آن شرایط حقیقتاً نمایندگان واقعی مردم انتخاب می شوند، نه نمایندگان طبقه خاصی كه به ضرر اكثریت ملت عمل كنند، خطوط اصلی در قانون اساسی این حكومت را اصول مسلم اسلام كه در قرآن و سنت بیان شده تشكیل می دهد .(13)

دیدار با نمایندگان بازاریان و كسبه، 19 / 11/ 57

ما در طول تاریخ ایران یك حكومت مستند به ملت نداشتیم، زمان سلاطین سابق كه اصل ملتها به حساب نمی آمدند و باب، باب قلدری بود. از زمان رضا شاه به این ور هم كه ما اطلاع داریم و در مشاهدات ما بوده باز همین معنا بود. بنابراین یك حكومت ملی، یك سلطنت ملی، یك انتخابات ملی در این وطن نبوده است. از اینكه این انتخابات ومجالس، مجالس ملی نبوده است، دولتهای ناشی از این مجلس هم غیر قانونی است ومستند به آرای ملت نبوده است .(14)

بیانات در جمع پاسداران مسجد الرضای تهران، 29 /2 / 58

یك مجلس شورای ملی، نه به آن معنایی كه در زمانهای سابق پیدا می شد كه مردم بی اطلاع بودند، یك مجلسی كه به نظر خود مردم باشد، مردم خودشان نظر داشته باشند، مقدرات دست خود مردم باشد، اینها تحقق پیدا بكند .(15)

بیانات در جمع پرسنل شهربانی كاشان، 6 / 3 / 58

حكومت اگر حكومت ملی باشد وبه دست ملت یك حكومتی وجود پیدا بكند، چون از خودشان است، اگر یك وقتی از بین برود همه ناراحت می شوند، اگر بخواهد از بین برود، همه پشتیبانش هستند، لكن حكومت اگر چنانچه پایه قدرتش بر دوش ملت نباشد، به این وضع در می آید كه آن روزی كه می گویند رفت، خیابانها آن طور شد كه دیدید - من نبودم لكن نقل می كنند. شادیها آن طور شد كه دیدید.(16)

بیانات در جمع روحانیون، فرهنگیان و مردم كرج، 9 /3 / 58

آقایان توجه كنند و همه و همه ملت موظفند كه نظارت كنند بر این امور، نظارت كنند اگر من یك پایم را كنار گذاشتم، كج گذاشتم ملت موظف است كه بگویند پایت را كج گذاشتی خودت را حفظ كن، مسئله، مسئله مهم است. همه ملت موظفند به اینكه نظارت داشته باشند در همه كارهایی كه الآن مربوط به اسلام است، اگر دیدند كه یك كمیته خدای نخواسته برخلاف مقررات اسلام دارد عمل می كند، بازاری باید اعتراض كند - عرض بكنم كه - كشاورز باید اعتراض كند، معممین و علما باید اعتراض كنید، اعتراض كنند تا این كج را راست كنند، اگر دیدند یك معمم برخلاف موازین اسلام خدای نخواسته می خواهد عمل بكند، همه موظفند كه جلویش را بگیرند كه امروز غیر روزهای دیگر است.(17)

25/3/58

خودتان باید تكلیف معین كنید. شمایید، همین ملت، همین مردم محروم دانشگاه، جوانهای محروم دانشگاه، همین جوانهای محروم مدرسه فیضیه، همین جوانهای محروم در ارتش ،همین جوانهای محروم در بازار، همین جوانهای محروم در كارخانه ها و در كشاورزی ،اینها باید رای بدهند. بهانه ها را كنار بگذارید، از خدا بترسید، با ملت شوخی نكنید، رای مردم را هیچ حساب نكنید، مردم را به حساب بیاورید...

میزان، شما هستید. آن كسی هم كه اینها خودشان قبول دارند، ولو دروغ می گویند، دكترمصدق هم وقتی كه یك مطلبی پیش آمد كه من حالا یادم نیست، آمد بالا ایستاد گفت: "من با خود مردم صحبت می كنم، به وكلا كار ندارم، وكلا صدای مردمند، من با خودشان صحبت می كنم". ما از خودتان رای می خواهیم، ما اگر چنانچه هیچ هم وكیل نگیریم، شما هستید میزان .(18)

10/4/58

حكومت اسلامی كه ما می خواهیم، یك چنین چیزی ما می خواهیم كه آن كسی كه در راس است، او هم با مردم رفیق باشد و بنشیند و خودش را نگیرد، در بین مردم بنشیند با آنها صحبت بكند. هر كس حاجتی دارد به او بگوید، وقت داشته باشد با او صحبت بكند. آن هم كه رئیس ارتش است و آن هم كه رئیس شهربانی است و آن هم كه رئیس ژاندارمری است، آن هم در بین مردم همان طور باشد. وارد بشود بین مردم، نه او از مردم وحشت كند، نه مردم از او وحشت بكنند، این باید دستور باشد برای همه حكومتها و ملتها. وقتی یك حكومت اینطور شد، ملت دنبالش است، ملت حافظش است همان طور كه او حافظ ملت است، ملت هم حافظ او هستند. و ما می خواهیم یك چنین چیزی پیدا بشود كه ملت حافظ دولت به همه جهات باشد، دولت هم حافظ منافع ملت به همه جهات باشد. اگر یك چنین چیزی شد، یك مملكت آرامی است كه هیچ كس هم نمی تواند در آن تصرف بكند.(19)

بیانات در جمع نمایندگان مجلس خبرگان، 27 / 5/ 58

دموكراسی این است كه آرای اكثریت و آن هم اینطور اكثریت معتبر است، اكثریت هرچه گفتند آرایشان معتبر است ولو به ضرر خودشان باشد. شما ولی آنها نیستید كه بگویید كه این بضرر شماست ما نمی خواهیم بكنیم. شما وكیل آنها هستید، ولی آنها نیستید، برطبق، آنطوری كه خود ملت مسیرش است، خواهش می كنم از اشخاصی كه ممكن است یك وقتی یك چیزی را طرح بكنند كه این طرح برخلاف مسیر ملت است، طرحش نكنند از اول، لازم نیست، لازم نیست هر مطلب صحیحی را اینجا گفتن. شما آن مسائلی كه مربوط به وكالتتان است و آن مسیری كه ملت ما دارد، روی آن مسیر راه را بروید ولو عقیده تان این است كه این مسیری كه ملت رفته، خلاف صلاحش است، خوب باشد، ملت می خواهد اینطور بكند، به من و شما چه كار دارد؟ خلاف صلاحش را می خواهد انجام دهد. ملت رای داده و رایی كه داد، منبع است. در همه دنیا رای اكثریت آن هم یك همچو اكثریتی، آن هم یك فریاد چند ماهه و چند ساله ملت، آن هم این مصیبتهایی كه ملت ما در راه این مقصد كشیده اند انصاف نیست كه حالا شما بیایید یك مطلبی بگویید كه برخلاف مسیر است، یعنی انصاف نیست كه نمی شود، پیش هم نمی رود، اگر چنانچه یك چیزی هم گفته بشود، پیش نمی رود برای اینكه اولاً مخالف با وضع وكالت شما هست و شما وكیل نیستید از طرف ملت برای هر چیزی و ثانیاً برخلاف مصلحت است، برخلاف مصلحت ملت است، برخلاف مصلحت خود آقایان است.(20)

بیانات در جمع اعضای حزب جمهوری و نمایندگان مجلس خبرگان 23 / 6 / 58

وقتی كه یك ملتی خودش كار خودش را انجام می دهد، دیگر هر كه می خواهد هر صدایی بكند، هرداد و فریادی بكند، ملت خودش می خواهد. من یك وقت گفتم اگر ملت خواست بگوید نه، ما دیكتاتوریم، اشكال ندارد. همه ملت گفتند دیكتاتوریم شما چه حقی دارید بگویید نه، اگر فرض كنند چون غرب دیكتاتوری نیست، و هست آن، خودشان بدتر از اینها هستند، لكن ملت ما اسلام را می خواهند و در اسلام اصلاً دیكتاتوری در كار نیست، هیچ، ابداً، هیچ وقت نبوده و هیچ وقت نیست، هیچ وقت نخواهد بود. و ما باید كوشش كنیم به اینكه ان شاء اللّه یك مجلسی، یك مجلس صحیحی و از این حرفها هم هیچ نترسیم، شما هر چه بهترش را درست كنید، آنها بیشترش می خواهند.(21)

بیانات در جمع كاركنان شهرداری قائم شهر، 2 / 8 / 58

در هر صورت مملكت باید با دست خود مردم، با دست خود اشخاص اداره بشود و شهرها باید به توسط خودتان اداره بشود، به توسط خودتان آباد بشود. ننشینید كنار بگویید كه شورای شهر درست شد و برویم كنار .(22)

بیانات در دیدار با نماینده پاپ ششم، 19 /8 / 58

ما بنای بر این نداریم كه یك تحمیلی به ملتمان بكنیم و اسلام به ما اجازه نداده است كه دیكتاتوری بكنیم. ما تابع آرای ملت هستیم. ملت ما هر طوری رای داد ما هم از آنها تبعیت می كنیم. ما حق نداریم، خدای تبارك و تعالی به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است كه ما به ملتمان یك چیزی را تحمیل بكنیم، بله ممكن است گاهی وقتها ما یك تقاضایی از آنها بكنیم، تقاضای متواضعانه، تقاضایی كه خادم یك ملت از ملت می كند.(23)

بیانات در جمع شركت كنندگان ایرانی در كنفرانس نیمه دهه زن، 19 /6 / 59

باید همه زنها و همه مردها در مسائل اجتماعی، در مسائل سیاسی وارد باشند و ناظر باشند، هم به مجلس ناظر باشند، هم به كارهای دولت ناظر باشند، اظهار نظر بكنند .

ملت باید الآن همه شان ناظر امور باشند، اظهار نظر بكنند در مسائل سیاسی، در مسائل اجتماعی، در مسائلی كه عمل می كند دولت، استفاده بكنند، اگر یك كار خلاف دیدند.(24)

بیانات در جمع كارگران و كارمندان، 29 / 10 / 59

دیدید كه چیزی كه ملت خواست متحقق می شود، ملت ما خواست كه نظام جائر سلطنتی نباشد و به جای او یك نظام انسانی - اسلامی باشد، این را خواست و این شد.(25)

بیانات در جمع اعضای هیئت بررسی كننده جنگ تحمیلی، 10 / 12/ 59

اینجا آرای ملت حكومت می كند، اینجا ملت است كه حكومت را در دست دارد و این ارگانها را ملت تعیین كرده است و تخلف از حكم ملت برای هیچ یك از ما جائز نیست و امكان ندارد.(26)

بیانات در جمع روحانیون تهران، 10 / 4/ 60

ما اگر نظارت نكنیم یعنی ملت اگر نظارت نكنند در امور دولت و مجلس و همه چیز، اگر كنار بروند و بسپارند دست اینها و بروند مشغول كارهایشان بشوند، ممكن است یك وقت به تباهی بكشد. ما باید ناظر باشیم به امور مردم، ما باید، ملت باید ناظر باشد به اموری كه در دولت می گذرد. اموری كه فرض كنید كه در مجلس می گذرد، نظارت، توجه داشته باشد به اینها.(27)

آن روزی كه دیدید و دیدند كه انحراف در مجلس پیدا شد، انحراف از حیث قدرت طلبی و از حیث مال طلبی، در كشور در وزیرها پیدا شد، در رئیس جمهور پیدا شد، آن روز بدانند كه علامت اینكه شكست بخوریم، خودنمایی كرده. از آن وقت باید جلویش را بگیرند، رئیس جمهوری كه بخواهد سلطنت كند به این مملكت، خود مردم باید جلویش را بگیرند. مجلسی كه بخواهد قدرتمندی نشان بدهد و آن مسائلی كه سابق و آن افرادی كه سابق در مجلس بودند آن كارها را بكند،خود مردم باید جلویش را بگیرند. اگر مردم بخواهند كه اسلام را حفظ كنند، جمهوری اسلامی را حفظ كنند، دولت و مجلس و رئیس جمهور و اینها را حفظشان كنند یعنی حفظ كنند از اینكه خدای نخواسته یك وقت قدمی از آن ور برندارند.(28)

بیانات در دیدار با وزیر كشور، فرمانده و ژاندامری، 17 /5 / 61

فرض بفرمایید كه هر یك از این ادارات دولتی كه هست، كه می خواهند خدمت كنند به مردم، از آن كسی كه دم در هست، پیشخدمت هست، تا آنجایی كه مثلاً جای رئیس هست، باید توجه داشته باشد كه همه خدمتگزار این مردم هستند، همه اجیر این مردم هستند، اجرت از اینها دارند می گیرند برای خدمت و باید با مردم رفتارشان رفتار انسانی - اسلامی باشد. اینطور نباشد كه یك كسی حالا احتیاج پیدا كرده كه پیش این فرض كنید رئیس برود، از دم در، ناملایم ببیند.(29)

پیام به مناسبت پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، 22 / 11/ 62

مردم در سراسر كشور، در انتخاب فرد مورد نظر خود آزادند و احدی حق تحمیل خود یا كاندیداهای گروه یا گروهها را ندارد، هیچ مقامی و حزبی و گروهی و شخصی حق ندارد به دیگران كه مخالف نظرشان هستند توهین كنند، یا خدای نخواسته افشاگری نمایند گرچه همه حق تبلیغات صحیح برای خود یا كاندیدهای خود یا دیگران را دارند و هیچ كس نمی تواند جلوگیری از این حق نماید. و البته لازم است تبلیغات موافق مقررات دولت باشد واحدی شرعاً نمی تواند به كسی كوركورانه و بدون تحقیق رای بدهد و اگر در صلاحیت شخص یا اشخاصی تمام افراد و گروهها نظر موافق داشتند ولی رای دهنده تشخیصش برخلاف همه آنها بود، تبعیت از آنها صحیح نیست و نزد خداوند مسؤولیت دارد و اگر گروه یا اشخاص، صلاحیت فرد یا افرادی را تشخیص دادند و از این تأیید برای رای دهنده اطمینان حاصل شد می تواند به آنها رای دهد .

و بالجمله حكومت، حكومت اسلام و مردم است و مجلس از مردم است و رای نیز از آن مردم است و احدی تحت فرمان مقام یا مقاماتی نیست.(30)

بیانات در جمع مدیران و كاركنان سازمان صدا و سیما، 9 / 12 / 62

از اموری كه لازم است امروز تذكر بدهم شاید بعد دیر بشود، قضیه انتخابات است. همان طوری كه مكرر من عرض كرده ام و سایرین هم گفته اند انتخابات در انحصار هیچ كس نیست، نه در انحصار روحانیین است، نه در انحصار احزاب است، نه در انحصار گروههاست. انتخابات مال همه مردم است. مردم سرنوشت خودشان دست خودشان است و انتخابات برای تحصیل سرنوشت شما ملت است.(31)

پیام به مناسبت انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی، 11 / 1/ 67

همانطور كه بارها گفته ام مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند و هیچ فرد و یا گروه و دسته ای حق تحمیل فرد و یا افرادی را به مردم ندارند.(32)

.1تبیان، آثار موضوعی، دفتر 36، جایگاه مردم در نظام اسلامی، از دیدگاه امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، تهران، 1376، ص 9 .

كلیه منابع از صحیفه نور اتخاذ شده است.

* میثم محمدی