|
قلمرو حکم تغلیظ دیه
لوازم نظریه تغلیظ در این محدوده از احکام، با لوازم و آثار خاص حاصل میگردد. یکم: تردیدی نیست که بر اساس نظر اجماع فقها، اصل مطالبه دیه حق شاکی خصوصی «اولیای دم» است و چنانچه برای این امر درخواستی نداشته باشند، دادگاه با تکلیفی مواجه نیست، اما با شکایت اولیایِ دم و درخواست آنها برای دیه، دادگاه مکلف است، مقصر را به پرداخت دیه محکوم کند و در این بحث تغلیظ دیه، چنانچه قتل در ماه حرام باشد، با درخواست اولیای دم افزون بر دیه کامل، یکسوم دیه کامل به آن اضافه کند. پس آنچه مورد نیاز است، درخواست اولیای دم صرفاً برای مطالبه دیه و با درخواست اولیای دم این دادگاه است که با درنظرگرفتن زمان وقوع جرم، مقدار دیه را تعیین کند. دوم: این تشدید مجازات، برای حفظ حرمت اشخاص و اماکن و ایام است؛ مثلاً مكان و زمان جرم و روشهای پیشگیری از آن در این حکم مطرح است؛ چنانچه جرمی در ماههای حرام؛ یعنی ذیقعده، ذیحجه، محرم و رجب اتفاق بیافتد، این حکم جاری خواهد شد. بنابراین، برخلاف باور برخی که ماه رمضان را نیز جزء ماههای حرام میدانند، فقط ماههای مذکور، ماه حرام بوده و موجب افزایش دیه یا به اصطلاح تغلیظ آن میشود، اما برای اینکه نرخ دیه افزایش پیدا کند، هم صدمه و هم قتل باید در یکی از این چهار ماه حرام باشد. حال اگر کسی در ماه رجب بهواسطه تصادف رانندگی مصدوم شد و در ماه شعبان فوت کرد، افزایش دیه شامل او نمیشود. حتی عدهای معتقدند که صدمه و فوت باید در یک ماه حرام باشد. پس اگر کسی در ماه ذیقعده صدمه دید و در ماه ذیحجه فوت کرد، باز هم افزایش دیه مستقر نخواهد شد. سوم: بر اساس روایاتی که بعداً مطرح خواهد شد و تفسیرهایی که برخی از این روایات کرده، این حکم تغلیظ دیه شامل جنایت خطایی در شهر مكه مكرمه نیز میشود و گویا مجازات، به علت قداست مكان مكه مكرمه شدیدتر است و این تشدید مجازات برای این وضع شده تا کسی که اقدام به جنایت خطایی در این مکان مقدس کرده، توجه به خطای خود در این موقعیت پیدا کرده و هرچند ضرر و زیان ناشی از فقدان فرد در هر مکانی جبران گردد، اما چون این فرد خسارتدیده در این مکان مقدس محروم شده، این تشدید مجازات بهعنوان جریمه افزون بر جرم، اعمال مىشود تا بر شخص مرتكب قتل يا جرح بار شود. مثلاً اگر دیه کامل، معادل بهای یکصد نفر شتر است و اگر صدمه و قتل هر دو در ماه حرام واقع شوند، یکسوم به مبلغ دیه اضافه میشود و شخص مقصر باید بهای 133 نفر شتر را بپردازد.
|