در مكّه معظّمه و مسجدالحرام آدابى است، كه لازم است زائران محترم رعايت فرمايند:

1. زائر از آب زمزم بياشامد، كه شفاى دردهاست و مستحبّ است در آن حال بگويد: «اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً وَ رِزْقاً واسِعاً وَ شِفاءً مِنْ كُلِّ داء وَ سُقْم» و نيز بگويد «بِسْمِ اللّهِ وَ باللّهِ وَ الشُكْرُ لِلّهِ»؛[1]

2. ذكر خداوند جلّ و علا بسيار بگويد؛

3. قرآن قرائت كند. در روايت آمده است كه هركس يك ختم قرآن در مكّه معظّمه بجا آورد، نمى ميرد، تا اينكه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را رؤيت كند و مأوى و منزلش را در بهشت ببيند؛[2]

4. بسيار عبادت كند مخصوصاً مانند طواف و نماز در مسجدالحرام و بهتر است كه زيادتر طواف نمايد؛

5. به خانه خدا بنگرد، كه ثواب بسيار دارد؛[3]

6. در هر شبانه روز، ده مرتبه طواف نمايد؛ در اول شب سه طواف، در آخر شب سه طواف، پس از دخول در صبح دو طواف، و بعد از ظهر دو طواف؛[4]

7. هنگام توقّف در مكّه به عدد ايّام سال، طواف نمايد و اگر اين مقدار ممكن نشد، پنجاه و دو مرتبه طواف نمايد، و اگر آن هم ميسور نشد، هر مقدارى كه مى تواند طواف كند؛[5]

8. مستحبّ است شخص به نيابت از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و ائمّه اطهار(عليهم السلام)و فاطمه زهرا(عليها السلام) و علماء و صلحاء و مؤمنين و خويشان و دوستان طواف كند و مى تواند يك طواف به نيابت چند نفر به جا آورد. در روايت وارد شده كه شخصى از امام موسى بن جعفر(عليه السلام) پرسيد: من زمانى كه عازم مكّه مى شوم، بسا اشخاصى كه از من مى خواهند به جاى آنان طواف به جا آورم و من قدرت اتيان طواف براى همه را ندارم. امام(عليه السلام)فرمود: پس از انجام يك طواف و دو ركعت نماز، بگو اين طواف و نماز براى آنان باشد، در اين صورت به هر كس بگويى به نيابت از تو طواف و نماز به جا آوردم، راست گفته اى؛[6]

9. از مستحبّات مكّه، زيارت مكانهاى با شرافت آن است، مانند زيارت زادگاه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و زيارت خانه حضرت خديجه(عليها السلام) كه زادگاه حضرت فاطمه(عليها السلام) نيز هست؛

10. رفتن به كوه و غار حِراء؛[7]

11. رفتن به غار ثور؛[8]

12. تصميم بر آمدن مجدّد به حج، كه موجب طول عمر نيز مى شود. امام صادق(عليه السلام) فرمود:

«مَنْ رَجَعَ مِنْ مَكَّةِ وَ هُوَ يَنْوِى الحَجَّ مِنْ قابِل زِيدَ فى عُمْرهِ».[9]

«كسى كه از مكّه معظّمه برگردد، در حالى كه نيّت بازگشت به حج را داشته باشد، خداوند عمر او را طولانى مى كند و حيات بيشترى به او عطا مى فرمايد»؛

13. زيارت قبور حضرت خديجه(عليها السلام) و حضرت ابوطالب(عليه السلام)، و حضرت عبدمناف و حضرت عبدالمطلب(عليه السلام)، از اجداد پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و قبر حضرت آمنه بنت وهب(عليها السلام)، مادر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)و زيارت قبر حضرت قاسم فرزند پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در قبرستان ابوطالب در حُجُون در دامنه كوه، كه اين زيارات را در آداب مدينه منوّره بيان خواهيم كرد.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. وسائل الشيعة، 13/ 246، أبواب مقدمات الطواف، باب 21/1.

[2]. التهذيب، 13/288، أبواب مقدمات الطواف، باب 45، حديث 1 و 7؛ التهذيب، 5/268/ 1640.

[3]. وسائل الشيعة، 13/262، أبواب مقدمات الطواف، باب 29.

[4]. الكافي، 4 /428/5.

[5]. الكافى، 4/429، حديث14؛ وسائل الشيعة، 13/ 308، أبواب مقدمات الطواف، باب 7/1.

[6]. وسائل الشيعه، 14/ 286، أبواب العود الى منى، باب 17/1.

[7]. كوه حِرا در شمال مكه قرار دارد و محلِ عبادت رسول خدا(صلى الله عليه وآله) قبل از بعثت بوده و در همين غار بود كه نخستين بار بر رسول خدا(صلى الله عليه وآله) وحى نازل شد و آيات آغازين سوره علق (اقرأ باسْم رَبِّكَ الّذي خَلَق * خَلَقَ الاِْنسْانَ مِن عَلَقَ * إقْرَا وَ رَبُّكِ الاَْكْرَم * اَلَّذي عَلَّمَ بِالْقَلَم). «بخوان به نام پروردگارت كه جهان را آفريد، كسى كه انسان را از خون بسته خلق كرد، بخوان و پروردگار تو گرامى است آنكه قلم را تعليم داد و به آدمى آنچه را كه نمى دانست آموخت»، در همين مكان نازل شده است روى اين جهت اين كوه از مكانهاى مقدس مكه به شمار مى رود.

[8]. كوه و غار ثور در جنوب مكه (نقطه مقابل مدينه) واقع است، زمانى كه مشركان مكه نقشه كشيدند تا رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را بكشند فرشته وحى نازل گرديد و پيامبر را از نقشه هاى شوم مشركان به وسيله اين آيه (سوره انفال آيه 29) آگاه ساخت (وَاِذْ يَمْكُر بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثَبتُوكَ أوْ يَقْتُلوكَ أَوْ يُخْرِجوُكَ وَيَمْكُروُنَ وَيَمْكَرُ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الماكِرين). «هنگامى كه كافران بر ضد تو فكرى مى كنند، تا تو را زندانى كنند، يا بكشند و يا تبعيد نمايند، آنان با خدا از در حيله وارد مى شوند، و خداوند حيله آنها را به خود آنها برمى گرداند». آن حضرت از خانه خود خارج شد و على(عليه السلام) در خوابگاه پيامبر(صلى الله عليه وآله) خوابيد. پيامبر(صلى الله عليه وآله) به سمت جنوب مكه به راه افتاد و وارد غار ثور شد و مدت سه روز در آن مخفى بود، مشركان تا نزديكى غار ثور آمدند، امّا به اعجاز الهى عنكبوتان تارهايى را بر درِ غار تنيدند تا مشركان را از رفتن به درون آن منصرف كنند و آيه 40 سوره توبه از اين غار ياد كرده است.

[9]. الكافي، 4/281، حديث3؛ وسائل الشيعة، 11/150، أبواب وجوبه وشرائطه، باب 57، حديث1.