(مسئله 144) شركت در نمازهاى جماعت عامّه كه در مسجدالحرام يا مسجدالنبى يا ساير مساجد برگزار مى شود، در صورتى مجزى است كه شرايط صحّت نماز نزد مذهب خود را داشته باشد. در غير اين صورت چون در وضعيت فعلى زمينه تقيّه مداراتى وجود ندارد، نماز با آنها محكوم به صحّت نبوده و اقوى در اعاده آن مى باشد.

(مسئله 145) تخيير بين قصر و اتمام در تمام شهر مكّه و مدينه جارى است و اختصاص به مسجدالحرام و مسجدالنبى ندارد.

(س 146) كسى كه قادر به سجده معمول و متعارف نيست، اگر در نماز مسجدالحرام و مسجدالنبى شركت كند، چگونه بايد سجده گزارد؟ با توجه به اين كه مُهر يا چيز ديگرى نمى تواند به پيشانى گزارد؟

ج ـ در مفروض سئوال، با كيفيت مزبور بخواند، سپس نماز را دوباره به كيفيتى كه صحيح و وظيفه شرعى او مى باشد اعاده نمايد.

(س 147) كسانى كه براى شركت در نماز مغرب وارد مسجدالحرام و مسجدالنبى يا مساجد ديگر در مكّه و مدينه مى شوند و نمازهاى خود را با جماعت مى خوانند، آيا جايز است بلا فاصله بعد از نماز جماعت، نماز عشا را بخوانند يا نه؟

ج ـ در صورتى كه در نماز جماعت مراعات مذهب خود را نموده باشد، مثل اينكه قرائت خود را خوانده باشد و سجده را بر مايصح السجود نموده باشد، مانعى ندارد.

(مسئله 148) در ليالى مقمره (شبهاى مهتابى) در مكّه، كسانى كه نماز صبح را با ساير مسلمين به جماعت مى خوانند، جماعت آنان با مراعات صحّت نماز نزد مذهب خود صحيح است و اعاده ندارد، و فرقى بين شبهاى مهتابى و غير مهتابى نيست .

(مسئله 149) سجده نمودن به تمام اقسام سنگها، چه سنگ مرمر باشد يا سنگهاى معدنى يا سنگ گچ و آهك (قبل از آنكه پخته شود)، جايز است، همچنين سنگهايى از اين قبيل كه در مسجدالحرام و مسجدالنبى است، سجده بر آنها اشكال ندارد.

(مسئله 150) با توجه به اينكه استتار قرص براى خواندن نماز مغرب كافى است، بنابراين، شركت در نماز جماعت (با مراعات صحّت نماز نزد مذهب خود) و مراسم افطار اهل سنت صحيح است و كفايت مى كند.

(س 151) قرآنهايى كه وقف مسجدالحرام يا مسجدالنبى و يا ساير مساجد مى باشد، آيا حجاج و زائران مى توانند آنها را جهت خواندن در منزل يا هتل به همراه خود بياورند؟

ج ـ جايز نيست.

(مسئله 152) برداشتن مقدارى سنگ از كوه صفا و مروه، ولو فوق العاده هم كم باشد، جايز نيست و حرام است و آن دو كوه را خداوند جزء شعائر قرارداده، پس هرگونه تصرّفى در آنها ـ غير از اعمال عبادى و نشستن و تكيه دادن به آنها كه معمول و مرسوم بوده و ضررى هم به آنها نمى زده ـ حرام است و تصرّف در شعائراللّه است.

(مسئله 153) چون ازاله عين نجاست از امثال سنگ و اجسام صيقلى از مطهرات است، بنابراين، تطهير در مثل مسجدالحرام كه سنگ فرش است با فرض يقين به نجس شدن آن، با وضع فعلى كه با ريختن مختصر مايع، عين نجاست را زائل مى نمايند، بعد از آنكه خشك شد و رطوبت مسريه اش از بين رفت، محكوم به طهارت است و پاك مى باشد. كما اينكه اگر قبل از ريختن مايع عين نجاست زائل شده باشد، به محض زوال محكوم به طهارت است.

(س 154) وضو گرفتن از وضوخانه هاى مسجدالحرام و مسجدالنبى كه با نام (دورة المياه) مشخص شده، در صورتى كه قصد خواندن نماز در آن امكنه مقدسه را ندارد، چه حكمى دارد؟

ج ـ مانعى ندارد، اگرچه احتياط در ترك است.

(مسئله 155) وضو گرفتن از ظروفى كه مخصوص آشاميدن مى باشد، جايز نيست و صحيح نمى باشد و وضو با آنها باطل است.

(س 156) تحيّت مسجدالحرام، نماز است يا طواف؟

ج ـ تحيّت مسجدالحرام همان طور كه شهيد ثانى(قدس سره)فرموده اند، طواف خانه خدا مى باشد.

(س 157) يكى از مستحبات مكه، تلاوت قرآن و ختم آن است، آيا براى كسى كه اعمال حج به جا مى آورد و در روز عرفه و ايام تشريق، تلاوت قرآن را در عرفات و مشعر و منا ادامه مى دهد، همان استحباب وجود دارد، يا خصوص شهر مكه است؟

ج ـ آن استحباب اختصاص به مكه دارد و چه نيكو و بهتر در عرفات كه ممحّض براى دعا مى باشد به ائمه معصومين(عليهم السلام) تأسى نموده و دعاها و اعمال وارده در آنجا را كه در مناسك حج ذكر شده انجام دهد و اگر ختم قرآن در آنجا بهتر بود، قاعدتاً ائمه معصومين(عليهم السلام) آن را اختيار نموده و به آن امر مى نمودند.

(مسئله 158) مسافر مى تواند براى خواستن حاجت سه روز در مدينه طيّبه روزه بگيرد، اگرچه روزه قضا به گردن او باشد و نمى تواند نيّت روزه قضا كند، و بنا بر احتياط واجب، لازم است روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

(مسئله 159) نماز طواف مستحبى حكم بقيّه نمازهاى مستحبّى را نداردو حتّى نشسته هم نمى توان خواند و بايد در مسجد خوانده شود.

(مسئله 160) افرادى كه در مكّه و مدينه قصد ماندن ده روز را ندارند نمى توانند نوافل نمازهاى ظهر و عصر و عشاء را بخوانند، چون تخيير در نماز ظهر و عصر و عشا در اماكن تخيير، يك حكم اختصاصى نسبت به خود آنهاست نه نسبت به نوافل آنها.

(مسئله 161) گاهى در مسجدالحرام و مسجدالنبى كفشهاى انسان گم مى شود، ولى در بيرون از مسجد يا در كنار حجر اسماعيل(عليه السلام) كفشهاى فراوان روى هم ريخته مى شود كه اگر يقين شود كه صاحبان آن كفشها راضى و از آنها اعراض كرده اند، برداشتن آنها اشكال ندارد.

(مسئله 162) خوابيدن در مسجدالحرام و مسجدالنبى به عنوان استراحت و رفع خستگى، كراهت شديد دارد.

(س 163) كسانى كه بنا بر فتواى جناب عالى بر تقليد از مجتهد ميّت باقى مانده اند:

1. آيا جواز بقا مختص به مسائل عمل كرده مى باشد، يا در مسائلى كه عمل هم نكرده باشند، بقا جايز مى باشد؟

2. آيا مسائل عمل كرده را مى توانند به جناب عالى رجوع كنند؟

ج 1 ـ بقاى برتقليد از ميّت هر چند در مسائلى كه به آن عمل نكرده، همانند مسائلى كه به آن عمل نموده، جايز مى باشد.

ج 2 ـ چون بقا مطلقاً جايز است، پس رجوع هم مطلقاً، حتى در مسائلى كه عمل كرده اند، جايز است.

(س 164) حكم اعمال كسى كه بدون اجازه از مرجع زنده، بر تقليد از ميّت باقى است، چيست؟

ج ـ اگر مرجع تقليدى را كه بعد از توجه و التفات انتخاب مى نمايد فتواى او جواز بقاست، اعمال گذشته اش صحيح است، چون اعمالش مطابق با حجت بوده هر چند به آن حجّت توجّه نداشته.

(مسئله 165) در حال اختيار و در نمازهاى فرادى كه مى توانند روى سنگ فرش سجده كنند، سجود بر فرش صحيح نيست و فرقى بين نماز واجب و مستحب و روضه مباركه و غير آن نيست.

(مسئله 166) رفتن به مسجدالحرام و مسجدالنبى و توقف در ساير مساجد براى زن مستحاضه در صورتى كه غسلهاى واجب خود را انجام داده باشد، مانعى ندارد.

(مسئله 167) بنا بر احتياط واجب، زن حائض و نفساء نبايد در حرام امامان(عليهم السلام) توقف كند ولى رفتن آنها كنار ديوار بقيع براى زيارت مانعى ندارد.

(مسئله 168) كسى كه اول سال خمسى خود را نمى داند ولى از حقوق و درآمد تدريجى خود كه يك سال از آن نگذشته است اموالى جمع كند و در همان سال هزينه سفر حج يا عمره كند، خمس آن واجب نيست.

(مسئله 169) پولى كه براى حجّ واجب واريز مى كنند، چنانچه از درآمد همان سال ثبت نام كرده باشند، خمس ندارد، هرچند سالهاى بعد نوبتشان بشود، امّا اگر پول واريز شده متعلق خمس بوده مثل اينكه از سرمايه غير مخمس شده برداشته اند يا از پولى كه سال بر آن گذشته سپس واريز كرده اند، بايد خمس آن را بدهند هر چند در همان سال ثبت نام به حج مشرّف شوند.

(س 170) آيا براى صحّت اعمال عمره و حج ـ براى كسى كه حسابرسى خمس ندارد، پرداخت خمس لباس احرام و لباسى كه در طواف و نماز طواف مى پوشد، كفايت مى كند يا بايد حسابرسى تمام اموال صورت گيرد ؟

ج ـ به نظر اين جانب كفايت نمودنش محل اشكال و مستلزم بعضى از محاذير مى باشد و نبايد اكتفا نمود.

(س 171) هم اكنون كسانى كه قصد تشرف به حج را دارند، بايد براى حفظ نوبت، مبلغ مقررّى را به بانك بسپارند كه اين مبلغ مطابق قرارداد مضاربه است و سودى نيز به آن تعلّق مى گيرد و زمانى كه پس از مدّتى، نوبت تشرّف آن ها فرا مى رسد، اصل پول و سود آن را دريافت مى كنند و به سازمان حج و زيارت مى سپارند و به حج مشرف مى شوند، حال با توجّه به اينكه سپردن پول به بانك مقدّمه رفتن به حج است و چنانچه كسى اين پول را به بانك نسپارد نوبتى را براى رفتن به حج نخواهد داشت و اكنون طريق رفتن به حج نيز همين است، آيا به اصل پول و سود آن خمس تعلّق مى گيرد يا نه؟

ج ـ مفروض سئوال در حكم مؤونه است و متعلّق خمس نمى باشد.

(س 172) برخى از زائران حرمين شريفين اظهار مى دارند كه فلان مبلغ را به ما داده اند تا در حرم مطهر نبوى(صلى الله عليه وآله) يا قبور مطهر ائمه بقيع(عليهم السلام) بريزيم، با توجه به اينكه انداختن آنها در آن محلها غير ممكن است، يا صرف در حرم، يا در مصرف مقرّر خود نخواهد شد و حاضر نيستند اين وجوه را با خود برگردانند، آيا مى توان آنها را در راه خير، مثل كمك به فقراى شيعه صرف كرد؟

ج ـ مى توانند به فقراى زائر يا فقراى شيعه كه در آنجا هستند، بدهند.

(مسئله 173) كسى كه مى خواهد از مدينه با نذر محرم شود صيغه نذر اين است كه بگويد: «لِلِّه عَلَيَّ أنْ اُحْرِمَ مِنَ الْمَدِينَة». يا به فارسى بگويد: «براى خدا بر من است كه از مدينه محرم شوم».

(س 174) گاهى اوقات امام جماعت اهل سنّت در نماز صبح، روز جمعه يا روزهاى ديگر آيات سوره هاى سجده دار[1]را مى خواند و نمازگزاران در اثناى قرائت مانند اهل سنت به سجده مى روند و بر مى خيزند، در اين صورت تكليف چيست؟

ج ـ نمازشان را بايد دو مرتبه بخوانند، هر چند كه به سجده رفتن آنها به خاطر تقيّه باشد، چون حضور در نماز آنها لازم نبوده و بعد از حضور، تقيّه، مورد پيدا كرده. آرى، بايد دانست كه به طور كلى قطع نظر از مسائل تقيّه، هرگاه نمازگزار آيه سجده را شنيد، بايد سجده را با اشاره سر انجام بدهد و بعد از نماز سجده درست انجام دهد، و ناگفته نماند كه اگر اشتباهاً در نماز با آنها به جاى سجده به ركوع برود، قطعاً نمازش باطل است، چون زياده ركن حاصل شده و زياده ركن ولو اشتباهاً سبب بطلان نماز است.

(س 175) قصد اقامت در محلّه هاى جديد مكّه با توجّه به اينكه حجاج همه روزه به مسجدالحرام رفت و آمد دارند، چه صورتى دارد؟

ج ـ محلّه هاى جديد الاحداث كه عرفاً جزو مكّه محسوب مى شوند، مانند محلّه هاى قديم مى باشد و رفت و آمد مضّر به قصد اقامت نبوده و نماز تمام مى باشد.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. سوره هاى سجده دار عبارت اند از: 1 ـ سوره سى و دوم (سجده)، 2 ـ سوره چهل و يكم (فصلّت)، 3 ـ سوره پنجاه و سوم (نجم)، 4 ـ سوره نود و ششم (علق).