(س 1031) آيا تاكنون هيچ عالمى از علماى اسلام نسبت به لزوم حجاب و وجوب تستّر بر زنان ـ با قطع نظر از حدود و ثغور و كيفيت و كمّيت آن ـ خدشه نموده است؟

ج ـ نه تنها هيچ عالمى بلكه هر كسى كه مختصر آشنايى نسبت به اسلام و آيات قرآن و روايات اهل بيت(عليهم السلام) هر چند به طور اندك داشته باشد، بدون احتياج به تقليد، اصل وجوب تستّر و لزوم حجاب را همان طور كه در سؤال آمده مى داند و به آن مطمئن است و به عنوان يك حكم مسلّم اسلامى هم به آن مى نگرد، و چگونه مى شود مسلمانى آن را نداند با اينكه فقيه بزرگوارى همانند صاحب «جواهر»، حرمت نظر به آنها را كه در رابطه با تستّر هم مى باشد، جزء ضروريّات مذهب، بلكه دين دانسته است. 8/9/78

(س 1032) حجاب مرد را در برخورد با زن نامحرم بيان فرماييد.

ج ـ پوشاندن گردى صورت و دستها تا مچ و پاها تا مچ، بر زن واجب نيست؛ و امّا براى مردها لزوم پوشانيدن بدن از نظر حيا و عفّت عمومى و نظم اجتماعى مى باشد كه رعايت آن لازم و به خاطر جلوگيرى فساد در جامعه واجب است، و حدود و ثغور آن تابع ملاكهاى ذكر شده است. 1/2/86

(س 1033) آيا براى مردان هم مى توان حجابى قائل شد يا خير؟

ج ـ آرى بر مردان هم پوشش در حدّ خود لازم است و نبايد با بدن بدون پوشش در مقابل زن نامحرم ظاهر شوند؛ و بر مرد و زن حفظ عفّت و حياى جامعه لازم و ضرورى است. 13/4/82

(س 1034) آيا پوشيدن پيراهن آستين كوتاه طبق عرف متداول براى مردان، جايز است؟

ج ـ پوشيدن لباس بدون آستين يا آستين كوتاه براى مرد، حرام نيست، ليكن شايسته است در ملأ عام، از پوشيدن چنين لباسى خوددارى شود. 4/8/75

(س 1035) نحوه پوشش جهت جلوگيرى از جلب نظر نامحرم چه مقدار است؟

ج ـ فقه و شرع براى رنگ و كيفيت لباس فى حدّ نفسه نه نسبت به مردان و نه نسبت به زنان حكم و نظر خاص ندارد و اصل در همه اعمال بر حليّت است. آرى، عوارض جانبى، مانند به انحراف كشيدن جوانان و ترويج فرهنگ هاى مبتذل و يا خلاف حياى عمومى و از بين رفتن عفّت و رواج بى بند و بارى و امثال آن ها، جهات ديگرى است كه مى تواند موجب منع عقلى يا عقلايى يا شرعى گردد؛ كه تشخيص اين موارد با خود مكلّف است هر چند گفته مى شود چادر فى الجمله ممكن است از نظر اجتماعى داراى اولويت باشد. 2/5/80

(س 1036) موهايى در قسمت پيشانى بعضى خانم ها روييده مى شود و دنباله موهاى سر است و پوشاندن آنها مشكل است. آيا مشخصّ بودن اين موها اشكال دارد و حكم موى سر را دارند؟

ج ـ چون ظاهراً جزء صورت است، مانعى ندارد و پوشاندنش مخصوصاً با زحمت، معلوم نيست كه لازم باشد به هر حال، اسلام دين سهولت است. 25/4/78

(س 1037) پيدا بودن پاها تا مچ در جلوى نامحرم (مثلاً شوهر خواهر و يا برادر شوهر) چه حكمى دارد؟

ج ـ پوشاندن پاها تا مچ براى زنان واجب نيست. 11/2/86

(س 1038) پوشيدن جوراب نازك مشكى با شلوار به گونه اى كه فقط بندهاى انگشتان پا مشخص باشد، چه حكمى دارد؟

ج ـ بر زن واجب است كه خود را از نامحرم بپوشاند و از پوشيدن جوراب هاى بدن نما در مقابل نامحرم هم بايد اجتناب نمايد؛ و پوشاندن گردى صورت و دستهاها تا مچ و پاها تا مچ واجب نمى باشد. 11/2/86

(س 1039) نمايان بودن زير گلو و مقدارى از مو و برآمدگيهاى سينه و قسمتهايى از پايين بدن براى هنرپيشه هاى زن، چه حكمى دارد؟

ج ـ زن همه بدنش عورت است «و انّ النّساء عورة» و بر زن واجب است كه تمام بدن را بپوشاند، و تنها موضعى كه وجوب ستر آن و عدمش مورد اختلاف بين فقهاست، گِردى صورت است و دستها تا مچ، هر چند تحقّق احتياط به نظر همه آنان پوشانيدن آنها نيز هست. 6/11/75

(س 1040) بعضى در خصوص حجاب بانوان مى گويند كه نزد پسرهاى زير پانزده سال، رعايت حجاب به طور كامل لازم نيست. آيا صحيح است؟

ج ـ زن بايد بدن و موى خود را از مرد نامحرم بپوشاند؛ بلكه احتياط واجب آن است كه بدن و موى خود را از پسرى كه بالغ نشده، ولى خوب و بد را مى فهمد و به حدّى رسيده كه مورد نظر شهوانى است، بپوشاند. 2/8/71

(س 1041) آيا افزون بر پوشيدن موى سر و بدن (بجز موارد استثنا) نامشخّص كردن برآمدگى هاى بدن همانند سينه و ران نيز بر زنان مسلمان واجب است؟

ج ـ فى حدّ نفسه، واجب نيست و آنچه بر زن ها واجب است، پوشاندن بدن (غير از موارد استثنا شده) است. آرى، ايجاد فساد در جامعه از هر شخصى و به هر نحوى، نادرست و تركش لازم است. 30/3/78

(س 1042) پوشيدن كفش هايى كه صداى تهييج كننده دارد، براى خانم ها چه صورتى دارد؟ براى آقايان چه طور؟

ج ـ حرمت و عدم حرمت، دائر مدار فساد و تهييج شهوت و عدم آن است. 10/7/79

(س 1043) اگر زن محجّبه به سبب مشغوليت كار در خانه يا در محل كار؛ مثلا ً در مزارع و بدون توجه، ساق پا يا ساق دستش به طور غير عمدى عريان شود آيا گناه كار محسوب مى شود يا خير؟ چون معمولاً زنها در كارهاى كشاورزى به اين مشكل زيادتر مبتلا مى شوند. آيا اين امر، گناه محسوب مى شود؟

ج ـ گناه نبوده چون تعمّد نبوده پس وجوب پوشش و مسأله گناه را ندارد و تكاليف مشروط به تعمّد و قصد است و ثانياً وجوب پوشش و الزام به پوشانيدن آنها خلاف سهولت است و مستلزم مشقّت. پس اگر هم بوده به حكم لاحرج و به حكم سهولت در دين اسلام بر داشته مى شود. 20/3/82

(س 1044) در قرآن آمده است كه زنان بازنشسته كه اميد به ازدواج را از دست داده اند، مى توانند لباس خود را فرو گذارند. منظور از لباس چيست؟ مثلاً مى توانند آستين كوتاه بپوشند؟ و با توجّه به اين كه ممكن است زنى به اوج پيرى برسد، ولى هنوز اميد داشته باشد كه ازدواج نمايد، آيا مى توان سنّى را مشخّص كرد و مرز بازنشستگى قرار داد؟

ج ـ مورد استثنا، همان است كه در زمان نزول آيات متعارف بوده، يعنى صورت و دست ها تا كمى بالاتر از بند اوّل و كمى از موهاى جلوى صورت، و همه و همه هم نسبت به زنى است كه از جهت كثرت سن، تحريك كننده شهوت نباشد.

7/11/78

(س 1045) اين كه گفته شده پوشيدن لباس زن و مرد (و بالعكس) حرام است؛ حدّ آن چقدر است؟ يعنى فقط در جمع نبايد به اين عمل مبادرت نمود يا اين مسئله شامل هر پوشش جنس مخالف ولو در منزل يا حتى در خفا و تنهايى نيز مى شود؟

ج ـ مرد و زن خود را به شكل و شمايل يكديگر در آوردن ـ با پوشيدن البسه و يا غير آن ـ بدون غرض عقلايى حرام است، ليكن احتياط مستحب آن است كه مرد، لباس زنانه و زن، لباس مردانه نپوشد؛ ولى اگر با آن شكل و شمايل نماز بخواند، نمازش باطل نمى باشد. 16/2/80

(س 1046) پوشيدن لباس زنانه توسط مردان و بالعكس در مجامع عمومى و نيز در موارد خاصّى مثل تعزيه و نمايش، چه صورتى دارد؟

ج ـ محض اين كه مرد و زن لباس يكديگر را بپوشند، نمى توان گفت حرام است به حكم اصل برائت، و حتّى جايز است، آرى، تزىّ هر يك بزىّ ديگر كه به قصد غير هم جنس نمايى باشد، حرام است؛ يعنى اگر زن بخواهد خود را در مجامع و بين افراد با پوشيدن لباس مخصوص مردان و رعايت بقيّه خصوصيّات قيافه اى و رفتارى آنان، مرد معرّفى نمايد، اين عمل، تزىّ و حرام است و بنابراين، اگر تزىّ بزىّ غير همجنس، مقطعى و براى غرض عقلايى مانند نمايش و تعزيه و از اغراض عقلائيه مشروعه باشد، مشمول ادلّه حرمت تزىّ و تشبّه نخواهد بود، و به حكم اصل برائت و حلّيت، جايز است. 25/4/79

(س 1047) آيا سرمه كشيدن يا ابرو چيدن، انگشتر طلا در دست داشتن و حناى دست، جزء زينت زنان محسوب مى گردد كه پوشش آن لازم است؟

ج ـ صورت و دست، محلِ زينت محسوب نمى گردد؛ ولى آرايش نمودن و خود را در ديد مردان بيگانه قرار دادن كه موجب فساد در جامعه گردد، حرام است.

20/10/73

(س 1048) آرايش كردن بانوان در بيرون از خانه يا در سر كار و درس، چه حكمى دارد؟

ج ـ حرمت و عدم حرمت، دائر مدار فساد و عدم آن است. 28/12/73

(س 1049) اخيراً وسيله اى به نام «لنز رنگى» در چشم كار مى گذارند كه با آن، رنگ «عنبيّه» تغيير مى كند، آيا براى بانوان، استفاده از اين وسيله در صورتى كه چهره شان در معرض ديد نامحرم نباشد، جايز است يا خير؟

ج ـ در صورتى كه براى معالجه باشد، اگر هم منعى داشته، به خاطر آن مرتفع شده و جايز است. همچنين اگر فقط براى تغيير رنگ عنبيّه باشد، چون پوشاندن صورت ظاهراً واجب نيست، مانعى ندارد. 7/4/77

(س 1050) حكم استفاده از عمل جرّاحى پلاستيك براى زيبايى چيست؟

ج ـ اين گونه عمل ها فى نفسه مانعى ندارد. 10/7/79

(س 1051) ابرو برداشتن كه در ميان بانوان مرسوم است، چه حكمى دارد و آيا پوشاندن آن الزامى است؟

ج ـ آرايش زن براى شوهر خود، مانعى ندارد، و پوشاندن صورت بيش از اندازه گردى آن لازم نيست؛ مگر آنكه احتمال دهد منشأ فساد و موجب تهييج شهوت گردد.

11/11/74

(س 1052) برداشتن ابروها بين زنان معمول است. حال اگر كسى به مكه برود و ابروهايش را بردارد، چون در آنجا گردى صورت (در حال احرام) پيداست، آيا گناه است؟

ج ـ اگر مطمئن است كه نامحرم نگاه مى كند و باعث تهييج شهوت مى شود، حرام و گناه است. 19/11/70

(س 1053) بلند گذاشتن ناخن براى دختر يا زن اشكال شرعى دارد يا خير؟

ج ـ نه تنها فى حدّ نفسه مانعى ندارد؛ بلكه به عنوان زينت در اخبار آمده است.

25/5/79

(س 1054) خالكوبى بر بدن زنان به شيوه مينياتورى به منظور زينت و زيبايى كه غالباً از نظر ديگران پوشيده است، چه حكمى دارد؟

ج ـ خالكوبى، فى حدّ نفسه مانعى ندارد و در بدن مكلّف بايد با رضايت او باشد، و اگر غير مكلّف است، بايد براى او مصلحت داشته باشد و قيّمش اجازه بدهد. آرى، اگر آرايش و زينت باشد، زن بايد بعد از خالكوبى، خود را از ديد نامحرم بپوشاند و اگر مطمئن است كه نامحرم نگاه مى كند و باعث تهييج شهوت مى شود، حرام و گناه است. 19/7/79

(س 1055) آيا خالكوبى حرام است و اگر كسى خالكوبى كند هنگام وضو يا غسل اشكالى پيش نمى آيد؟

ج ـ اگر براى بدن ضرر داشته باشد حرام است، و چون زير پوست قرار مى گيرد، مانع از صحت وضو و غسل نيست. 29/2/81

(س 1056) چه نوع آرايشى براى مرد مسلمان حرام است؟

ج ـ هر نوع آرايشى كه موجب فساد در جامعه گردد، حرام است. 31/5/81

(س 1057) چنانچه مردى به قصد اين كه مورد توجه زنان نامحرم قرار گيرد خود را آرايش كند؛ حكم اين نوع آرايش كردن چيست؟

ج ـ اگر منشأ فساد و موجب تهييج شهوت ديگران باشد، حرام است. 31/5/81

(س 1058) درمورد آقايانى كه ابروهاى خودرا به صورت خانم ها مرتب مى كنندحكم چيست؟

ج ـ آرايش كردن مرد به گونه اى كه خود را به صورت زن در آورد و خود را زن بنماياند، حرام است. 7/3/81

(س 1059) حكم تاتو كردن ابرو ـ آرايشى كه زنان برروى ابرو انجام مى دهند ـ چيست؟ آيا ديه دارد؟

ج ـ فى حدّ نفسه جايز است وديه هم ندارد. 17/2/82

(س 1060) 1. كاشت موى سر براى آقايان و وضو و غسل با آن مو حكمش چيست؟

2. حكم تاتو كردن در آرايشگاه هاى زنانه چيست؟

ج 1 ـ كاشت مو فى حدّ نفسه مانعى ندارد، و براى وضو و غسل مشكلى ايجاد نمى كند و مسح كشيدن روى موها كفايت مى كند؛ چون جبيره محسوب مى شود.

ج 2 ـ اگر براى بدن ضرر معتنابه داشته باشد، حرام است والاّ حلال است، و ظاهراً ضرر معتنابه ندارد وگرنه اقدام نمى كردند؛ و چون زير پوست قرار مى گيرد مانع از صحت وضو و غسل نمى باشد. 31/4/82

(س 1061) حكم رانندگى و آموزش نظامى براى زنان چيست؟

ج ـ با رعايت كامل حجاب اسلامى مانعى ندارد. 15/9/79