(مسئله 563 )اگر كسى مشغول سعى بين صفا و مروه شد و يادش آمد كه طواف را به جا نياورده يا طوافش باطل بوده است، بايد سعى را رها كند و طواف و نماز را به جا آورد و پس از آن، سعى را از سر بگيرد.

(مسئله 564 )اگر شخص در حال سعى يادش آمد كه طواف را ناقص به جا آورده، بايد برگردد و طواف را از همان جا كه ناقص به جا آورده تكميل كند و يا از سر بگيرد و سپس برگردد و تَتمّه سعى را به جا آورد و طواف و سعيش صحيح است؛ ليكن احتياط آن است كه اگر كمتر از نصف دور چهارم به جا آورده، طواف را تمام كند و اعاده نمايد؛ همچنين اگر سعى را كمتر از نصف دور چهارم انجام داده، تمام كند و اعاده كند و در هر صورت از سرگرفتن راحت تر است.

(مسئله 565 )اگر كسى بيمار يا طفلى را به دوش گرفت تا طوافش دهد مى تواند براى خودش نيز قصد طواف كند، و طواف هر دو صحيح است.

(مسئله 566 )براى شخص جايز است در بين طواف براى رفع خستگى و استراحت بنشيند و بعد از همان جا طوافش را ادامه دهد و اتمام كند، ولى نبايد آنقدر طول دهد كه موالات عرفيّه به هم بخورد؛ و اگر مقدار زيادى نشست، احتياط آن است كه اتمام كند و اعاده نمايد، ولى اگر بعد از نصف دور چهارم باشد، مى تواند به اتمام همان طواف اكتفا كند گرچه از سر گرفتن به هر صورت راحت تر است.

(س 567 )خوردن و آشاميدن در حال طواف جايز است يا نه؟

ج ـ مانعى ندارد.

(س 568 )اگر طواف يا سعى يا نماز طواف در عمره، به جهتى باطل شده باشد و شخص بدون توجه به آن، تقصير كرده و لباس پوشيده باشد و بعد متوجه شود كه عمل مزبور باطل بوده، وظيفه او چيست و كفّاره دارد يا نه؟

ج ـ بايد عمل باطل شده را جبران كند، و ظاهر اين است كه از احرام خارج شده و كفّاره ندارد.

(س 569 )كسى در يكى از اشواط طواف، نجاستى در بدن خود ديده و يقين كرده كه از شوطهاى قبل، اين نجاست در بدن او بوده است، بدون توجه به مسئله، طواف را تكميل كرده و بعداً بدن را تطهير نموده و طواف را اعاده كرده است و عمره را تمام كرده است، آيا عمل او صحيح است يا خير؟

ج ـ صحيح است.

(س 570 )براى اشخاصى كه قادر به طواف نيستند، آيا براى آنان نايب گرفته شود يا با ويلچر طواف داده شوند؟ با در نظر گرفتن اينكه متصدّيان وسيله نامبرده، در خارج از محدوده مَطاف طواف مى دهند.

ج ـ چون طواف نمودن در خارج محدوده و مَطاف كفايت مى كند، پس بايد سواره طواف نمايد و اگر به هيچ نحو نمى تواند طواف نمايد، گرچه با دادن پول براى اينكه سواره و با تخت طواف نمايد و برايش حَرجَى است، در اين صورت نايب بگيرد و او به جاى اين معذور طواف نمايد.

(س 571 )زنى با شوهرش كه يك دور طواف را انجام داده بود، نيّت طواف كرد، و با او ادامه داد و بعد از شوط آخرِ مَرد كه شوط ششم زن بوده است، به جاى اينكه يك شوط ديگر به جا بياورد تا طوافش كامل شود، طواف را از سر گرفته، طواف اول و دوم زن چگونه است؟

ج ـ همان طوافى كه از سر گرفته كفايت مى كند.

(مسئله 572 )در حال طواف قرار گرفتن روى اِحرام ديگران كه عمدى نيست اگر موجب اذيّت و عدم رضايت آنها بشود به طواف ضرر نمى زند؛ همچنين است روى چيزهايى كه از حجّاج در حال طواف مى افتد، مثل ساعت و لباس احرام و غيره، اشكالى در طواف بوجود نمى آيد.

(مسئله 573 )اگر كسانى در حال طواف بودند و مأموران نظافت مسجدالحرام دست به دست هم دادند و همان طور حلقه را توسعه دادند تا بين خانه و آنها فاصله بوجود آمد، طواف آنها صحيح است؛ و اگر مدّتى طول كشيد و خيال كردند موالات عرفيّه به هم خورده و طواف را از سر گرفتند، طوافشان نيز صحيح است. به هرحال از سرگرفتن مجزى است و راحت تر مى باشد.

(مسئله 574 )اگر كسى در اثناى طواف مُحدث شود و خجالت بكشد خود را تطهير كند و با اين حالت تمام اعمال حج را انجام دهد، اگر با اعتقاد به صحّت، اعمال را تمام كرده باشد، حجّش صحيح است و بايد طوافها و نمازهاى آن را اعاده كند، و اگر خودش نمى تواند، بايد نايب بگيرد؛ و اگر كار او عمدى باشد، در بعض صور صحّت حج او اشكال دارد.

(س 575 )شخصى طواف حج واجب خود را غلط انجام داده و پس از آن چندين بار حج نيابى انجام داده است، تكليف او در مورد حج خود و ديگر حجهاى نيابى چيست؟

ج ـ مانعى ندارد و بايد طواف حجِ خود را تدارك كند، و حجهاى نيابى كه انجام داده، صحيح هستند.

(س 576 )شخصى طواف خود را انجام داده است و بعداً دو شوط طواف، رجائاً براى جبران نقص احتمالى به جا مى آورد، آيا اين عمل خللى به طواف او مى رساند؟

ج ـ آوردن مطلوب نيست چون منجر به وسوسه مى شود، ليكن خللى به طواف قبلى نمى زند.

(س 577 )شخصى در دور پنجم طواف، عذرى برايش پيش آمد، آيا بعداً بايد همين طواف را تكميل كند، يا طواف ديگرى انجام دهد؟

ج ـ مى تواند همان طواف را تكميل كند و مى تواند از سر بگيرد، و طواف از سر گرفته شده مجزى است.

(س 578 )شخصى در عمره تمتّع، بعد از تقصير فهميده كه طواف و سعيش باطل بوده و مجدداً طواف و سعى را با لباس دوخته انجام داده، آيا مجزى است يا نه؟ و در فرض مذكور آيا بايد تقصير را هم تكرار كند يا نه؟

ج ـ طواف و سعى او با لباس دوخته صحيح است و اعاده تقصير لازم نيست، اگر چه احوط است.

(س 579 )آيا مُحرم قبل از انجام طواف واجب خود، «چه طواف عمره يا حج و چه طواف نساء» مى تواند همين طوافها را براى معذور به نيابت انجام دهد؟

ج ـ مانعى ندارد.

(مسئله 580 )در طواف از طرف شخص ديگر نيابت در يك شوط و يك دور صحيح نيست، ولى مى تواند مجموع را به نيّت چند نفر انجام دهد.

(س 581 )اينكه فرموده ايد در بعضى موارد شخص احتياط نمايد و طواف و سعى را اتمام و اعاده كند، آيا ترتيب هم لازم است يا نه؟

ج ـ بلى، احتياط به اين است كه اوّل طواف را اتمام كند و نماز بخواند، و سپس اعاده نمايد وَ حكم سعى هم همين طور است.

(س 582 )كسى كه در سعى يا طواف عمره تمتّع يا عمره مفرده، نياز به نايب پيدا كرده است، آيا نايب او در حالى كه مُحرم است بايد نيابت كند يا خير؟ بر فرض عدم لزوم احرام، آيا بايد با لباس احرام طواف كند يا در لباس دوخته شده هم جايز است؟

ج ـ هيچ يك از احرام بستن يا لباس احرام پوشيدن، در نايب لزوم ندارد.

(مسئله 583 )اگر مقدارى از موهاى سرِ زن يا جاهاى ديگر بدن او عمداً ظاهر باشد، و با علم به اينكه پوشاندنش در طوافْ واجب است، به همان كيفيت طواف كند، طواف او صحيح نيست. آرى، اگر از راه جهل به موضوع يا مسئله باشد، موجب بطلان نبوده و طوافش صحيح است.

(س 584 )شخصى طواف خود را به هم مى زند و طواف دوم را شروع مى كند، آن را نيز به هم مى زند و طواف سوم را آغاز كرده به اتمام مى رساند، وظيفه او چيست؟

ج ـ طوافى را كه از سر گرفته و تمام كرده، صحيح است.

(مسئله 585 )شرايطى كه در طوافِ واجب، رعايت آن لازم است، آيا در طواف مستحبّى نيز معتبر است يا نه؟

ج ـ طواف مستحبّى با حَدَث اصغر و نجاست بدن يا لباس و خواندن نماز طواف با فاصله از مقام ابراهيم(عليه السلام) و در هر نقطه از مسجدالحرام در حال اختيار، صحيح است. ولى تمام شرايط نماز در نماز طواف معتبر است.

(س 586 )مُحرمى كه وارد مكّه شده، آيا مى تواند قبل از اعمال عمره تمتّع يا قبل از اعمال عمره مفرده، و همچنين پس از مُحرم شدن به احرام حج تمتّع و قبل از رفتن به عرفات يا بعد از اعمال منى و قبل از اِتيان طواف واجب، طواف مستحبّى به جا آورد يا خير؟ اگر به جا آورد، به عمره و حجّش ضرر مى زند يا نه؟

ج ـ احتياط واجب ترك طواف مستحبّى است، ولى به عمره و حجِ او ضرر نمى زند. بلكه اگر ايجاد مزاحمت براى ديگران - كه طواف واجب انجام مى دهند - داشته باشد، قطع نظر از اينكه ايجاد چنين مزاحمتى حرام است، طوافش نيز باطل است.

(س 587 ) در طبقات فوقانى مسجدالحرام طواف كردن چه صورتى دارد؟

ج ـ ظاهراً طواف در طبقه فوقانى مسجدالحرام كه طواف فضا و هواى متعلق به بيت باشد، همانند طواف در طبقه پايينى و صحن مسجدالحرام مجزى و صحيح مى باشد. چون اسامى و نامهايى همانند مسجد و بيت و مدرسه و رباط، اسامى و اعلامى براى مجموعه از ساختمان و فضا و هواى متعلق به آنها است و محكوم به احكام آنها مى باشند. بناءً على هذا، فضاى محاذى با بيت الله الحرام و البيت العتيق همانند ديوارها و جدارها و اركان آن، جزء بيت الله است و همان طور كه طواف به دور آنها طواف بيت الله است، پس طواف فضاى متعلق به بيت الله در بالا هم طواف بيت اللّه و مجزى است، و ادعاى اينكه بيت اللّه و يا غير آن از اسامى و اعلام همانندش مثل مسجد و مدرسه نام ساختمان و بنا است، نه اعم از آن و فضاى محاذى متعلق به آنها، ظاهراً ناتمام مى باشد كه سيّدنا الاستاذ الامام الخمينى «سلام الله عليه» مفصلاً از آن در اصول[1] بحث نموده و همان معناى اعم و قدر جامع را پذيرا شده كه مطابق با تحقيق مى باشد و بنا بر اين مبنا است كه تمام احكام مسجدالحرام و مسجدالنبى بر آن دو مسجد فعلى با همه توسعه آنها جارى مى باشد، و ناگفته نماند كه اين نظريه يعنى وضع اسامى بر قدر جامع و اعم كه در اول پاسخ به آن اشاره شده به نظر فقيه بزرگوار كاشف الغطاء(قدس سره) تأييد مى شود كه آن فقيه كم نظير اگر نگوييم بى نظير در كشف الغطاء خود در بحث مواقيت فرموده: «الاول: فى ان المواقيت بأسرها عبارة عما يتساوى الاسماء من تخوم الارض الى عنان السماء فلو احرم من بئر
او سطح فيها- راكباً او ماشياً او مضطجعاً و فى جميع الاحوال - فلا باس به»،[2] و به نظر مى رسد كه اگر آن فقيه بزرگوار راجع به طواف هم بحث نموده و متعرض آن شده بود، قطعاً طواف در طبقات فوقانى را نيز مجزى مى دانست.

(مسئله 588 )كسى كه براى خود از اول تكليف، سال خمسى قرار نداده، اگر به حج مشرّف شود و با همان پول، لباس احرام و قربانى تهيّه كند، در صورتى كه پول او از درآمد كسب و حقوق باشد، ولى معلوم نباشد كه ربح بين سال است، بدون تخميس، حكم غصب را دارد و طواف و قربانى او صحيح نيست.

(مسئله 589 )اگر كسى در حال طواف يا سعى پول خمس نداده همراه داشته باشد، به طواف او ضرر نمى رساند، و عدم شرطيّت اباحه در محمول در حال نماز بعيد نيست.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. تهذيب الاصول، ج 1، ص 56، (بحث صحيح و اعم، بحث امر رابع).

[2]. كشف الغطا، مواقيت الاحرام، المقام الثانى فى احكامها، ص 549.