(مسئله 32 )معناى نيابت اين است كه نايب عمل را به جاى منوب عنه انجام دهد، و در حقيقت عمل منوب عنه را انجام دهد تا امرى كه متوجه منوب عنه شده، امتثال گردد و ذمّه اش برىء شود، خواه تبرّعاً و مجاناً نيابت كند يا به اجير شدن باشد.

(مسئله 33 )در نايب، چند شرط لازم است:

1. بالغ باشد، بنا بر احتياط واجب. پس نايب شدن غير بالغ در حج، كافى نيست؛

2. عاقل باشد؛

3. ايمان داشته باشد؛ يعنى نايب علاوه بر اعتقاد به خدا و نبوّت و معاد، شيعه اثنى عشرى هم باشد. بنا بر احتياط، گرچه عدم شرطيت ايمان، و كفايت اسلام در صورتى كه نايب مسلمان معتقد به وجوب حج باشد و حج را نيز بر وفق مذهب شيعه بياورد خالى از قوت نمى باشد؛

4. مورد وثوق باشد؛ يعنى اطمينان داشته باشيم كه اعمال حج را انجام مى دهد. لكن اطمينان به صحيح آوردن لازم نمى باشد و شك در صحّت عملش به وسيله اصاله الصحة از بين مى رود و عملش محكوم به صحت است و مجزى است، و در حكم به صحّت فرقى نيست كه شك در صحّت قبل از آوردن حج باشد يا بعد از آن.

5. آشنايى و شناخت نايب، نسبت به افعال و احكام حج، هرچند با ارشاد و راهنمايى كسى در حال انجام اعمال باشد؛

6. نايب در آن سال، حجِ واجب برعهده نداشته باشد؛

7. نايب معذور در ترك برخى از اعمال حج نباشد. و ميزان در معذور بودن به اين است كه نتواند اعمال اختيارى حج را انجام دهد.

(مسئله 34 ) لازم نيست نايب همجنس منوبٌ عنه باشد، پس نايب شدن مرد براى زن و زن براى مرد مانعى ندارد. «فربّ امرئة افقه من رجل ».[1]

(مسئله 35 ) نايب شدن صَرورَه، «يعنى كسى كه تاكنون حج به جا نياورده»، مانعى ندارد.

(مسئله 36 )نايب بايد در عمل قصد نيابت نمايد و منوبٌ عنه را در نيّت تعيين كند، ولو اجمالاً، و لازم نيست اسم منوبٌ عنه را ذكر كند، بلكه چنانچه نيّت كند آنچه بر عهده منوب عنه است انجام دهد، صحيح است، گرچه تعيين منوبٌ عنه مستحب است.

(مسئله 37 )اگر نايب پس از احرام و دخول در حرم بميرد مجزى از منوب عنه مى باشد و مستحق تمام اجرت است، و همچنين اگر بعد از احرام و قبل از دخول در حرم بميرد، مستحق تمام اجرت است و مجزى از حجة الاسلام هم مى باشد.

(مسئله 38 )نايب در طواف نساء بايد قصد منوبٌ عنه را نمايد و احتياط استحبابى آن است كه به قصد مافى الذّمة به جا آورد، و اگر نايب طواف نساء را صحيح انجام ندهد، زن بر او حلال نمى شود، كما اينكه حج منوب عنه هنوز تمام نشده و بايد طواف نساء آورده شود تا حج او تمام شود.

(مسئله 39 )كسى كه مستطيع است و حَجّة الاسلام بر او واجب شده و انجام نداده است، چه سال اول استطاعت او باشد و چه از قبل حج بر او واجب و مستقرّ شده باشد، جايز نيست از ديگرى نيابت كند و اگر نيابت كند، آن حج باطل است، در صورتى كه عالم به حكم و يا جاهل مقصر باشد.

(مسئله 40 ) چنانچه كسى اجير شد كه شخصاً حج به جا آورد، نمى تواند بدون اجازه مستأجر، ديگرى را براى اين حج اجير كند.

(مسئله 41 )كسى كه از بعض اعمال حج عذر داشته باشد و نتواند اعمال اختيارى حج را انجام دهد، در صورتى كه معذور بودنش از قبل بوده يا علم به آن داشته، نمى تواند نايب شود.

(مسئله 42 )براى كسانى كه در حال اجير شدن از معذورين نبوده اند و بعد از قبول نيابت و عقد اجاره در موقع انجام اعمال يا قبل از محرم شدن در جايى كه فسخ عقد اجاره موجب ضرر معتدٌ، به به مستأجر باشد (اگر او بخواهد ضرر را جبران نمايد و اجير بر گردد و عمل را تمام ننمايد) و يا موجب ضرر معتدٌ، به به اجير باشد (اگر او بخواهد جبران كند و عمل را تمام نكند و نياورد). جزو معذورين شده اند، صحت نيابت و كفايت از حج منوب عنه به حكم لاضرر و به حكم «كلما غلب اللّه عليه فهو اولى بالقدر» خالى از وجه نمى باشد، اما اگر قبل از آن باشد اجاره خود به خود به خاطر عدم قدرت اجير بر انجام وظيفه منوب عنه كه معذور نبوده باطل است و نيابت از بين رفته مى باشد.

(مسئله 43 ) نيابت افراد معلول از ناحيه دست و يا پا جايز است و مانعى ندارد، آرى اگر نداشتن پا سبب گردد كه نمازش را نشسته بخواند در نماز طواف احتياط كند و نايب بگيرد كه او هم نماز طواف را بخواند.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. الكافي، 4/306، حديث 1؛ الوسائل، 11/177. أبواب النيابة في الحج ب 8 ، ح4.