بسمه تعالی

فقیهی که در اعصار وقرون اخیر از نظر ریشه یابی مسائل کم نظیر است، آیت الله العظمی بروجردی می باشد. ایشان از نوادگان بحر العلوم بود که او هم ریشه یابی مسائل را لازم می دید چه در مسائل اصول، فقه و رجال حدیث. برای همین ریشه یابی بود که ایشان شناخت نظرات فقهای اهل سنت را لازم می دید و به نظرات آنان با دیده احترام می نگریست، به برادران اهل سنت بد نمی گفت که این یک فضیلت انسانی- اسلامی است .

ایشان طرفدار وحدت جهان اسلام بود و از نظر فرهنگی و علمی در جهت تقریب مذاهب اقدامات بسیاری انجام داد از جمله تدریس مختصر النافع را در الازهر مصر جا انداخت . سید مرتضی هم در تلاش بود تا همین تقریب را نهادینه نمایند که موفق نشد.

بنده هنگامی که کتاب ها و تقریرات مرحوم آقای بروجردی را ملاحظه می کنم می بینم ایشان به دخیل بودن زمان و مکان در باب اجتهاد و استنباط عنایت خاصی دارد و متاسف می شوم که چرا مبانی ایشان در حوزه تدریس نمی شود و مبانی ایشان به بوته فراموشی سپرده شده است . ما باید ببنیم چه شرائط و زمان ومکانی حاکم بوده که احکامی صادرو جاری می شده و آیا امروز هم همان شرایط موجود است با این دقت و تأمل است که درک ما از زبان قانون بهتر خواهد شد.

یکی از خصوصیات دیگر آیت الله بروجردی که امام خمینی سلام الله علیه هم دنبال می کردند عنایت به روایات است . قبل از آن، بعضی از بزرگان کتاب صاحب حدائق را سر کلاس می آوردند - چون در دسته بندی روایات خوب کار کرده است- از روی آن می خواندند ولی خودشان به منابع اصیل مراجعه نمی کردند که این خود به نوعی کوتاهی کردن در نقل روایات است . ما باید سعی کنیم از مصادر اولیه استفاده کنیم و این روش آقای بروجردی بود.

در سرتاسر کتاب های ایشان جایی نیست که به بزرگان اهل سنت خلاف احترام و اخلاق چیزی گفته باشد. ایشان با تبحر خاصی که در باره دخیل بودن زمان و مکان در استنباط داشت و در این باره ادق و اعلم بود عمرش وفا نکرد که خوب مسائل را باز کند. در بعد علمی به همین اکتفا می کنم که مرحوم امام در مقابل بزرگان آن روز معتقد بود آقای بروجردی ثبوتا و اثباتا اعلم از دیگران است. مرحوم امام خمینی جزو کسانی بود که روش آیت الله العظمی بروجردی را دنبال می کرد همچنین باید از شیخنا الاستاد مرحوم آیت الله منتظری نام برد که بنده هنگامی که از حوزه اصفهان به قم کوچ کرده و زمانی که در درس مرحوم آیت الله بروجردی شرکت می کردم ایشان از شاگردان مبرز و معروف مرحوم آقای بروجردی بود که سالیان درازی از محضر ایشان بهره برده و میراث دار روش ایشان در فقه تطبیقی بودند.

رحمت و غفران الهی بر همه بزرگان از فقهای سلف باد.