آية الله العظمى صانعى، از محيط ساده و بى آلايش خود، در طى ساليان دراز فتواهاى حيرت انگيز خود را، كه بحث برانگيزترين آنها درمورد زنان بوده، صادر كرده است .
اين روحانى 63 ساله، در حالى كه در روى يك پتوى تا خورده ودر زير يك پنكه سقفى كه به زحمت با گرماى كوير مقابله مى كند، نشسته است، هر گونه تبعيض را بر اساس جنسيت نژاد ومذهب، محكوم مى كند. اومى گويد كه يك زن، بايد اجازه داشته باشد هر شغلى را كه مى خواهد انتخاب كند و مى تواند رئيس جمهور، ولى فقيه وحتى قاضى بشود يعنى شغلى كه براى زنان از سال 1979( زمان انقلاب اسلامى ) ممنوع بوده است.او اجازه اعمال جراحى را براى عوض كردن جنسيت تحت شرايط خاص، و سقط جنين را در سه ماهه اول باردارى، براى حفظ سلامت مادر و در صورت وجود ناهنجاريهاى مهلك داده است .

اما احتمالا بحث برانگيزترين مسئله، حكم وى درباره برابر بودن زن و مرد درمورد غرامت (ديه) است كه بايد براى از دست دادن زندگى كسى ( يا به اصطلاح خون بها) پرداخت شود، با وجود اين كه در قوانين جارى مذهبى ديه يك زن و يا يك فرد غير مسلمان نصف يك مرد مسلمان است .

ايشان معتقدند كه پول، خون بهايى است كه براى زندگى يك انسان پرداخت مى شود و جوهر زندگي،از روح مشتق مى شود روحى كه خداوند به زن عطا كرده است، كمتر از روح مرد نيست. و اين، يكى از آزاردهنده ترين مسائلى است كه ايران امروز با آن مواجه است .انقلاب سال 1979- م در ايجاد طبقه جديدى از زنان،موفق بوده است. زنانى تحصيل كرده،مستقر و داراى ذهنى سياسي،اما اكنون نظام محافظه كار اين كشور براى برآورده كردن خواست هاى آنها دچار مشكل شده است در حقيقت زنان درمركزمبارزات بين اصلاح طلب ها وروحانيون محافظه كار ايران( كه بيشترين قدرت را در دست دارند واز طريق تفسير سختگيرانه قوانين اسلامى در حفظ آن مى كوشند) قرار دارند .

بعد از سال 1979- م به دليل احساس امنيتى كه به وجود آمده بود، بسيارى از والدينى كه داراى تفكرات سنتى بودند، شروع به فرستادن دختران خود به مدارس و دانشگاه ها نمودند. اكنون اين دختران بزرگ شده اند. در سال تحصيلى گذشته، 57 درصد از دانشجويان دانشگاه ها را زنان تشكيل مى دادند و صدها هزار زن تحصيل كرده به نيروى كار پيوسته اند .
آية الله العظمى صانعي،اخيرا در يك مصاحبه فرمودند : به زودى زنان در راس مهمترين و تصميم ساز ترين شغل ها قرار خواهند گرفت،ما نمى توانيم اصرار كنيم كه قوانين گذشته ،ابدى بوده و براى تمام زمان هاست .

آيه الله العظمى صانعي،تحصيلات مذهبى خود را از سن نه سالگى آغازكرد ودر كلاس هاى برجسته ترين روحانيون شركت جست. وى در25 سالگى به يكى از شاگردان و افراد مورد اطمينان آيه الله خميني(ره)، بنيانگذار انقلاب اسلامى، تبديل شده بود و در همان زمان بود كه به مبارزه عليه دولت شاه پرداخت .
اين دو مرد، داراى چنان پيوندى با يكديگر بودند كه آيه الله العظمى صانعي،هنوز با افتخار از آن ياد مى كند ويكى از نوشته هاى روى ديوار نشان مى دهد كه در آن از قول آيه الله خمينى (ره) نقل شده است: من آقاى صانعى را مثل فرزند خود بزرگ كرده ام .

در حقيقت، آية الله العظمى صانعي، دراوايل انقلاب، يكى از افراد نزديك به تشكيلات مذهبى در ايران محسوب مى شد. (لازم به توضيح است كه وظيفه شوراى نگهبان تنظيم پيش نويس قانون اساسى نبوده است و اشتباه از خبرنگار مى باشد. (دفتر))او يكى از دوازده نفر عضو شوراى نگهبان بود كه پيش نويس قانون اساسى را نوشتند. بعدا او به رياست دادستانى كل كشور منصوب شد و عضو تشكيلاتى بود كه قوانين اسلامى را جايگزين قوانين غير مذهبى كردند .

اين قوانين كه هنوزامروز اجرا مى شوند به مردان اجازه مى دهد كه تا چهار زن داشته باشند و آنها را هر وقت كه خواستند، طلاق دهند. به علاوه، در اين قوانين، شهادت زنان نصف مردان محسوب مى شود و سهم آنها ازارث نصف مردان است. بعد از انقلاب, دولت همچنين قوانين حجاب اجبارى نيز براى زنان به اجرا در آورد وتنبيهى برابر 74 ضربه شلاق براى كسانى كه آن را نقض كنند، در نظر گرفت. در طى سال ها استفاده از رنگ هاى روشن نامناسب تلقى مى شد واستفاده از يك پوشش بى شكل كه از مچ پا تا سر را مى پوشاند و به نام چادر مشهور است، براى زنانى كه براى دولت كارمى كردند،اجبارى بود .

آية الله العظمى صانعي، ازهنگامى كه در سال 1984 از مناصب دولتى كناره گيرى كرد، خود را وقف تشريح نظريات خويش كرد مبنى بر اين كه مردان و زنان از حقوق مساوى دراسلام برخوردارند .

او همچنين از زمان روى كار آمدن آقاى خاتمي، رئيس جمهورى اصلاح طلب ايران - با ميانه روترين احكامى كه در چندين سال گذشته صادر كرده بعضى از نظريات خود را تعديل كرده است .
آية الله العظمى صانعى گفت : من آن روزها نمى توانستم درد مردم را به اين اندازه احساس كنم، اما اكنون در ميان مردم هستم و فشارهاى وارده به آنها را احساس مى كنم .
امروزه نظريات او به طور فزاينده اى براى آرمان هاى جنبش اصلاحات، اهميت يافته اند
يكى از فمينيست هاى غير مذهبى گفت كه علاقه و شهامت او براى ابراز نظريات عليه خط فكرى غير سنتي، چيزى است كه او را از ديگر روحانيان، متمايز ساخته است .

فاطمه راكعى، رئيس كمسيون زنان مجلس، با آية الله صانعى و چند روحانى ديگر ملاقات كرده است تا از تاييد آنها براى تغيير قوانينى كه بين زن و مرد، تبعيض قائل مى شوند، استفاده كنند .
خانم راكعى گفت : كه بيشتر اين قوانين، ريشه در فقه اسلامى دارند و بدون توجهات قوى مذهبى نمى توان آنها را تغيير داد. مفاهيمى وجود دارند كه در زنان،بى اعتمادى ايجاد مى كنند و بايد طبق نيازهاى روز تغيير كنند بسيارى از قوانين امروز به اجرا در نمى آيند، زيرا ديگر مناسب نيستند.
اما روحانيان قدرتمند محافظه كار، ثابت كردند كه در مورد موضوع هاى مربوط به زنان، سختگير هستند، در سه سال گذشته، مجلس اصلاح طلب، سه قانون درمورد زنان به تصويب رسانيده است. يك لايحه، به زنان مجرد اجازه داده است كه با بورس دولتى در خارج از كشور تحصيل كنند، اما دو لايحه ديگر، يكى براى افزايش سن ازدواج از نه سال به پانزده سال و ديگرى براى دادن اختيارات بيشتر به زنان در مورد طلاق، به وسيله شوراى نگهبان (كه هيئتى مركب از محافظه كاران مذهبى براى بررسى لوايح و تاييد تطابق آنها با قوانين اسلامى و تاييد تطابق آنها با قوانين اسلامى است )، رد شدند .
خانم راكعى گفت كه آنها(نماينده گان مجلس ) بعد ازآن كه به فتواهاى مذهبى و استدلال هاى حقوقي، مانند فتواهاى آية الله صانعى اشاره كردند، موفق به تصويب لايحه تحصيل زنان درخارج شدند و دو لايحه ديگر،هنوز تحت بررسى است .
معمولا تغييرات در مورد موضوع هاى مربوط به زنان، كند انجام مى گيرد وتا حد معينى اجازه تغيير داده مى شود .
يكى ازنمونه هاى بارز در اين باره، حجاب زنان است كه اجبارى است. سال گذشته، سه نفرازنمايندگان زن، وضعيت سابق را با ظاهر شدن در مجلس با روسرى هاى محكم بسته شده (مقنعه) به رنگ روشن به جاى چادر كه سر تا پاى آنها را مى پوشاند ،تغيير دادند. تعداد كمى از اعضاى مجلس تهديد كردند كه اعتبار نامه آنها را رد خواهند كرد اما زنان پيروز شدند. چند ماه بعد، بر اثر فشار اين زنان، وزارت آموزش و پرورش اعلام كرد كه دخترهاى دانش آموز مدارس ابتدايى مى توانند از رنگ هاى روشن، مانند زرد و صورتى استفاده كنند.
با اين حال، محدوديت ها هنوز به قوت خود باقى است و حتى آية الله العظمى صانعي، درمورد حجاب، مصالحه نمى كند و هنگامى كه با اصرار از او خواسته شد كه بگويد در كجاى قرآن اين نوع پوششى كه زنان ايران مى پوشند، تشريح شده است، به طور قاطع اظهار داشت كه: حجاب، يك تكليف است .
او همچنين معتقد به جداسازى كامل مرد وزن و همان طور كه قوانين اسلام توصيه مى كنند اطاعت كامل زن از شوهر خود است. ايشان در يكى از كتاب هايش كه درباره زنان است، نوشته است: حتى زنى كه كار مى كند، بايد رضايت شوهر خودرا براى كار كردن جلب كند.

در حالى كه آية الله صانعي،برخلاف فيمنيسم هاى غير مذهبي، چيز زيادى براى زنان قرار نمى دهد، اما نظريات او ونظرياتى شبيه به آنها بوده است كه اصلاحات را زنده نگه داشته است.
او گفت: چگونه ما مى توانيم بگوييم اسلام، دين عدالت است ،اگر در قوانين اسلامى، زنان و غير مسلمانان نيز از حقوق برابربا ديگران برخوردار نباشند؟
در حقيقت، مرد و زن،هردو انسان هستند واسلام،همه انسانها را داراى ارزش برابر مى داند.