موضوع حقوق بشر و تعارضات و قرابتهاى آن با متن اسلام، در طول چند ساله اخير از جمله مسائل اصلى مورد مناقشه عالمان و انديشمندان دينى و غير دينى بوده است. بر همين اساس در آخرين روزهاى سال 1383 جمعى از اساتيد اسلام شناسى دانشگاه لوند سوئد به ايران آمدند و در ديدار با فقيه نوانديش شيعه، آية اللّه العظمى صانعى، به گفتگو در باب اين موضوعات پرداختند.

به تصور بنده كسى كه ايمان ندارد اما دشمنى نمى كند عذاب نمى شود، وكارهاى نيكش هم جزا دارد. معاند و كافر با هم تفاوت دارند، مليونها انسان خدا را قبول ندارند، اما با دين خدا دشمنى نمى كنند، آنها اگر كار خوب بكنند پاداش و پاسخ خواهند داشت.

آية اللّه العظمى صانعى در اين ديدار با تأكيد بر مطلب فوق در پاسخ به پرسشهاى اصلى مطروحه از سوى اساتيد سوئدى فرمودند:
مسئله اى كه امروز براى شناخت فرهنگ اسلام و انسانيت لازم است بيشتر و عميقتر مورد توجه قرار گيرد، حقوق بشر و حقوق انسان در اسلام است، عقيده شخصى بنده اين است كه اگر ما حقوق بشر را در اسلام بشناسيم هيچ مسئله و شبهه اى در بحث اعتقادات پيش نمى آيد، و اگر اشكالى به ذهن مى رسد مربوط به عدم شناخت حقوق بشر در اسلام است اگر امروز بشريت منشور حقوق بشر دارد، بعد از دو جنگ جهانى تدوين شده، اما حقوق انسان در اسلام 14 سال قبل نوشته شده، در روزهاى كه بشر فرهنگ ابتدايى داشته است.
بنيان حقوق انسانيت در اسلام بر كرامت انسان است، اسلام و قرآن انسان را بزرگوار مى داند، زير بناى حقوق بر كرامت انسان استوار است و نژاد، مذهب، ملّيت، جغرافيا، هچكدام در حقوق بشر اسلامى دخيل نيست .

آية اللّه صانعى با تأكيد بر برابرى حقوقى انسانها در اسلام و نفى هرگونه تبعيض و تفاوت، تنها مورد شك برانگيز را مسئله ارث فرض كرده و آن را نيز با توضيح مستدل ومنطقى قابل حل و رفع دانستند و تصريح كردند: در باب برابرى در اسلام پيامبر گرامى اسلام در نگاههاى خودش به افراد سعى مى كرد كه به همه به طور يكنواخت نگاه كند، تا حتى نگاه خويش را ميان همگان يكسان تقسيم كرده باشد.

فقيه نوانديش شيعه در پاسخ به پرسش ديگرى كه به مسئله جهنم و توصيف آن در قرآن و ارتباط آن با رحمت و رحمانيت خداوند مربوط مى شد، افزودند:بايد ديد اين عذاب براى چه كسى است، آيا مجازات كسى كه تصميم دارد ملتى را به آتش بكشاند با مجازات شخصى كه يك سيلى به ديگرى زده برابر است.
اگر كسى شخصيت اجتماعى شما را زير سؤال برد و به شعور ملت شما توهين كرد آيا بايد او را رها كرد و يا اينكه او نيز بايد متحمّل عذاب خود بشود.
كسانى كه امروز در عراق، خبرنگارى را به آن طرز فجيع به قتل مى رسانند، و سر از بدن او جدا مى كنند مستحق چگونه عذاب و برخوردى هستند.
در مورد سران القاعده و بن لادن چطور فكر مى كنيد.
آيا شما عذاب زياد را در اين موارد جرم مى دانيد يا متناسب با جرم. آنها كه اينچنين مورد عذاب الهى قرار مى گيرند مستحق چنين عذابى هستند والاّ رحمت خداوند مقدم بر عذاب اوست. مگر نبايد جزاى آنهايى كه در عراق با يك حركت انتهارى صدها انسان را به خاك و خون مى كشند، با ديگران تفاوت داشته باشد.

ايشان همچنين در ادامه اين گفتگو تصريح كردند:به تصور بنده كسى كه ايمان ندارد اما دشمنى نمى كند عذاب نمى شود، وكارهاى نيكش هم جزا دارد. معاند و كافر با هم تفاوت دارند، مليونها انسان خدا را قبول ندارند، اما با دين خدا دشمنى نمى كنند، آنها اگر كار خوب بكنند پاداش و پاسخ خواهند داشت.
اما كسى كه آگاهانه، و از روى علم عناد مى ورزد و دشمنى مى كند، مجازات مى شود.

آية اللّه العظمى صانعى با تأكيد بر اينكه عدم رعايت حقوق بشر ودموكراسى ربطى به اسلام ندارد، بلكه ناشى از عملكرد غلط حكومتهاست تأكيد كردند:بايد قوانين نيز به گونه اى تدوين شود كه زمينه رعايت حقوق بشر در آن موجود باشد. همين صحبتها و گفتگوها اين زمينه را فراهم مى كند.

اين مرجع تقليد شيعه در پاسخ به پرسش ديگرى در خصوص هدف مرحوم امام خمينى از طرح تئورى و عملى ولايت فقيه و اينكه آيا امام به اهداف خويش در اين زمينه دست يافته، تأكيد كردند: ايشان در زمان حيات به آنچه كه خود مى فرمود نزديك شده بود و عملاهم داشت آن را انجام مى داد اما بعد از ايشان مشكلاتى بوجود آمده كه اميد است مرتفع گردد، بنده سال 62 ـ 60 دادستان كل كشور بودم، در طول 2 سالى كه دادستان كل بودم، يكبار از وابستگان و نزديكان امام، حتى در حد يك سفارش يا يك تلفنى به بنده نشد كه شما فلان كار را بكنيد، جز يك تلفنى آنهم از طرف دختر حضرت امام و براى يك سؤال شرعى. اين حاصل مشى تربيتى امام در خانواده بود و از او انسانى ساخته و پرداخته بود كه در تاريخ قدرتمندان عالم يگانه و بى نظير بود و همچنان نيز هست.

آية اللّه العظمى صانعى در ادامه اين گفتگو با تأكيد بر اينكه، پيامبر(صلى الله عليه وآله) به طور كلى با تمام انسانها اعم از ديندار و مؤمن يا بى دين، و مادى و اهل كتاب، خوب، نيكو و انسانى رفتار مى كرده و اصلاً نظر اسلام نيز همين است كه هر كسى دشمنى نمىورزد از تمام حقوق انسانى خويش برخوردار است، در مورد مسئله مليت در اسلام افزودند:آنچه كه از مليت بر مى آيد مقررات و نظامات اجتماعى است يعنى هر ملّتى براى خودش يك سلسله مقررات داخلى و يك مرز دارد كه مى گويد من با اين مقرراتم، در داخل اين مرز زندگى مى كنم. هر ملتى با توجه به فرهنگ عمومى خويش، زندگى و حيات را در داخل مرزها به گونه اى سامان داده است. اينها فرهنگهاى ملّى است كه اسلام جلوى آنها را نمى گيرد. ما ايرانى ها يك نوع زندگى مى كنيم و ملتهاى ديگر، نوع ديگر. اين فرهنگهاى ملّى است كه مرز ايجاد كرده و با آنها نمى شود مبارزه كرد. منتها اگر در اين فرهنگها ايراد و ضررى براى ملتها وجود دارد، خود آن ملّت ها بايد با آن برخورد كنند، اسلام نمى خواهد با فرهنگهاى ملى مبارزه كند.
مثلاً افغانى هايى كه به ايران پناهنده شدند در تمام مزايا مثل ايرانيها هستند.

آية اللّه العظمى صانعى در بخشى ديگرى از اين گفتگو با تأكيد بر اينكه اعتقاد شيعه بر اين است كه زمانى فراخواهد رسيد كه انسانها همگى زير يك پر چم و يك شعار قرار خواهند گرفت و آن هم زمانى است كه افكار و عقول بشر كامل مى شود، تصريح كردند:
امروز بشر كم كم به وحدت نزديك مى شود، مثلاً دادگاه رسيدگى به جنايات بشر تشكيل شده است والهيون و خداپرستان به درك متقابلى نائل آمده و به هم بسيار نزديك شده اند كه اينهمه البته بخاطر يك راه است; راه رسيدن به فرهنگ قسط، عدالت و حق.
شما به خود زحمت داده ايد كه افكارمان به يكديگر نزديك شود و اين نمونه اى است براى يك الگوى جامع و كلّى تر.

آية اللّه العظمى صانعى همچنين با اظهار تأسف از فرار مغزها و نارضايتى هاى نخبگان ايرانى از مسائل داخلى، پاسخگويى نسبت به اين مسئله را بر عهده حاكمان دانسته و به عنوان ارائه راه حل افزودند:حكومت اگر بخواهد مى تواند كارى بكند كه هيچ كس براى هميشه از كشور نرود. بايد جلوى آزاديهايى كه اسلام اجازه داده گرفته نشود، تا فشار بر مردم كم شود و نشاط و روح به جامعه باز گردد.

ايشان همچنين در پاسخ به پرسش ديگرى در خصوص انحراف در مسير انقلاب تأكيد كردند:اشتباهات و خطاهايى صورت گرفته و چون اشتباه است امكان برگشت و جبران دارد، و مى تواند از اين مسير به مسير اصلى برگردد، مثل قضيه دكتر آقا جرى كه از يك حكم اشتباه برگشتند و آن را جبران كردند. خلاصه چون سوء نيت نيست امكان اصلاح هست و ما اميدواريم كه اشتباهات مسؤلين كم بشود و مغزهاى متفكر ما ديگر به خارج نروند و همين جا به مردم خود خدمت كنند.

آية اللّه العظمى صانعى در ادامه اين گفتگو با تأكيد بر اينكه زن در اسلام مى تواند به تمام مقامات و درجات نائل آيد و رئيس جمهور و مجتهد و قاضى و... شود در واپسين بخش اين گفتگو در مورد مسئله عرفان، به ديدگاه ورويكرد عرفانى مرحوم امام خمينى اشاره كرده و تأكيد كردند: امام بدنبال عرفانى بود كه گوشه گيرى و كناره گيرى از مسائل و مشكلات مردم در آن راه نداشت. امام بزرگترين عارف بود ولى هرچه داشت براى ملّت داد، بر اين اساس عرفانى كه براى فرد تنها باشد و فقط گوشه اى بنشيند و ذكر بگويد فايده اى ندارد.