(س 77) نظر مبارك حضرت عالى در خصوص سنّ تكليف چيست؟

ج ـ شرط بلوغ براى پسران با نبود ساير شرايط مذكور در رساله عمليّه، تمام شدن پانزده سال قمرى و شرايط بلوغ براى دختران، روييدن موى درشت بالاى عورت يا عادت زنانه و بيرون آمدن منى ـ هر چند گفته مى شود كه منى از زن خارج نمى شود ـ و با نبودن هيچ كدام از آنها، تمام شدن سيزده سال قمرى است.[1] 8/2/76

(س 78) اين جانب فرزند پسرى دارم كه در تاريخ 24/2/62 شمسى متولّد شده است. خواهشمند است زمان دقيق مكلّف شدن او را به تاريخ شمسى تعيين فرماييد.

ج ـ چون سنّ بلوغ پسر، پانزده سال قمرى است و چون هر سال شمسى يازده روز بيشتر از سال قمرى دارد، بنابراين، هر زمان كه سنّ پسر، طبق سال شمسى به چهارده سال و شش ماه و پانزده روز رسيد، بالغ است، و چون سنّ بلوغ دختر، سيزده سال قمرى است، هر زمانى كه طبق سال شمسى سنّ او به دوازده سال و هفت ماه و هفت روز رسيد، بالغه است. 5/12/76

(س 79) اگر كسى به پانزده سال قمرى نرسيده باشد، ولى مثلاً شرايط ديگر نظير رويش مو زير بغل را داشته باشد، آيا مكلّف است؟ اگر چنين باشد؛ من كه تازه اين موضوع را فهميده ام بايد نماز و روزه هايى كه بر من واجب بوده، قضا كنم؟

ج ـ شرط بلوغ براى پسران با نبود ساير شرايط كه عبارت اند از روييدن موى درشت زير شكم و بالاى عورت، و يا بيرون آمدن منى، پانزده سال قمرى است ليكن در مورد قضاى نماز و روزه، كسى كه بالغ شده، در صورت داشتن علم و قدرت بايد كفّاره روزه ها را بدهد و نمازها را قضا نمايد؛ امّا در صورت ندانستن يا عدم قدرت بر اداى كفّاره، استغفار نمايد و روزه ها را قضا و كفّاره تأخير هم كه عبارت از يك مدّ طعام (750 گرم گندم و نان و امثال آن ها) است، براى هر روز بپردازد.

(س 80) در احكام وضعى و تكليفى، چه رابطه اى مى تواند بين بلوغ و رشد وجود داشته باشد؟ در صورت وجود رابطه، به تفكيك بيان فرماييد.

ج ـ واجبات، گناهان و مجازات آن ها تابع تكليف و بلوغ است؛ ولى نفوذ عقود، ايقاعات و تصرّفات مالى و جانى، تابع بلوغ و رشد با هم است، با عنايت به اين نكته كه بلوغ و رشد در برخى از افراد هم زمان با هم به وجود مى آيد و در برخى ديگر با تقدّم و تأخر زمانى. 27/12/75

(س 81) حدّ بلوغ و حدّ رشد چيست و چرا سنّ دختران و پسران در تكليف، فرق مى كند؟ و آيا رابطه اى بين بلوغ و رشد هست؟ و آيا كسى كه بالغ شد، رشيد هم هست؟ و آيا كسى كه حكم رشد او از دادگاه صادر شده است لزوماً بالغ هم هست يا خير؟

ج ـ رشد، غير از بلوغ است؛ ليكن رشيد، كسى است كه بتواند مصلحت خود را تشخيص دهد و علايم رشد نسبت به موارد، مختلف است. مثلا فردى كه اموال خود را در كارهاى بيهوده مصرف مى كند رشيد نيست، و اگر گفته مى شود دختر، رشيده باشد، يعنى مسائل زندگى را درك كند و تا حدّى هم بفهمد با چه مردى و با چه خصوصيّاتى بايد ازدواج كرد و زندگى نمود؛ همين اندازه، رشدش محقّق شده است و بين بلوغ و رشد، رابطه اى نيست. هر يك ممكن است از ديگرى جدا باشد و حكم به رشد، حكم به بلوغ نيست، مگر آن كه بلوغ، مسلّم باشد.

17/8/79

(س 82) در رساله توضيح المسائل مى فرماييد: «دختر در سيزده سالگى به تكليف مى رسد». آيا اين سن، سنّ تكليف براى تمام احكام مانند نماز و حجاب است، يا فقط براى روزه؟

ج ـ در تمام احكام مكلّف است و اختصاص به روزه ندارد. 24/5/74

(س 83) سنّ بلوغ دختران را سيزده سالگى بيان فرموده ايد. آيا رعايت حجاب و انجام فرايض نيز از همين سن بر دخترانى كه از حضرت عالى تقليد مى كنند، واجب است؟

ج ـ آرى، بين فرايض و غير آن فرقى نيست؛ ولى در مسئله حجاب، خصوصيّت عفّت و حياى اجتماعى و مقرّرات آن ها مسئله اى خاص و با اهميت است كه براى دختران غير بالغ هم رعايتش لازم است. 2/7/78

(س 84) في أيّ سنة يصبح الصبيّ مميّزاً في الأعمّ الأغلب؟ و في أيّ سنة يصبح اليتيم راشداً في الأعمّ الأغلب؟

ج ـ حيث إنّ الرشد و التمييز من الاُمور التكوينيّة لا من الاُمور التعبّديّة مثل البلوغ، يختلفان باختلاف الأفراد والمناطق والثقافة الحاكمة. 5/1/75

(س 85) در مواردى كه انسان به خاطر جهل به موضوع (نه جهل به مسئله شرعى)، يقين ندارد كه مكلّف است، آيا تكليفى متوجه اوست؟

ج ـ خير، مگر در امورى با اهميت كه احتياط محض، لازم است. 30/2/68

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. براى توضيح بيشتر مى توانيد به «رساله توضيح المسائل» معظمٌ له، مسئله 2268 مراجعه فرماييد.